مرجع تخصصی آب و فاضلاب

دانه‌گیری فاضلاب: روش‌ها، محاسبات، ساخت و شیوه اجرا

۱. هدف دانه‌گیری

حذف ذرات معدنی و سنگین (مانند شن، ماسه، سنگ‌ریزه، و خرده‌شیشه) از فاضلاب برای:

• جلوگیری از سایش پمپ‌ها و تجهیزات.

• کاهش حجم لجن در مراحل بعدی تصفیه.

• افزایش راندمان فرآیندهای بیولوژیکی.

۲. انواع سیستم‌های دانه‌گیری

۱. حوضچه‌های دانه‌گیری با جریان افقی (Horizontal Flow Grit Chambers):

• مکانیسم: کاهش سرعت جریان برای ته‌نشینی ذرات سنگین.

• سرعت بهینه: ۰.۲–۰.۳ m/s (برای ته‌نشینی ذرات با چگالی ≥۲.۶۵ g/cm³).

• زمان ماند: ۱–۳ دقیقه.

۲. حوضچه‌های هوادهی (Aerated Grit Chambers):

• مکانیسم: تزریق هوا برای ایجاد جریان مارپیچی و جداسازی ذرات.

• مزایا: جداسازی بهتر مواد آلی از معدنی.

• نرخ هوادهی: ۰.۱۵–۰.۳ m³ هوا به ازای هر مترمکعب فاضلاب.

۳. حوضچه‌های گردابی (Vortex Grit Chambers):

• مکانیسم: ایجاد گردابه با استفاده از جریان مماسی.

• سرعت چرخش: ۱–۱.۵ m/s.

• قطر مخزن: ۳–۶ متر.

۴. دانه‌گیرهای مکانیکی (Mechanical Grit Separators):

• مکانیسم: استفاده از صفحات چرخان یا نوار نقاله برای جمع‌آوری دانه.

• سرعت چرخش: ۵–۲۰ دور در دقیقه.

۳. محاسبات کلیدی

۱. محاسبه سرعت ته‌نشینی (Stokes Law):

vs=(g(ρp−ρw)d²)/18μ

• vs​: سرعت ته‌نشینی (m/s).

• ρp​: چگالی ذره (kg/m³).

• ρw​: چگالی آب (≈۱۰۰۰ kg/m³).

• d: قطر ذره (m).

• μ: ویسکوزیته دینامیکی آب (≈۰.۰۰۱ Pa.s).

۲. تعیین ابعاد حوضچه (Camp’s Equation):
(L=(Q×H)/(vs×W​

• L: طول حوضچه (m).

• Q: دبی فاضلاب (m³/s).

• H: عمق آب (m).

• W: عرض حوضچه (m).

۳. مقدار دانه تولیدی:

• بر اساس جمعیت: ۰.۰۰۵–۰.۰۲ m³/روز به ازای هر ۱۰۰۰ نفر.

• بر اساس دبی: ۱–۴.۵ m³ دانه به ازای هر میلیون مترمکعب فاضلاب.

۴. ساخت و تجهیزات

۱. مواد اولیه:

• بدنه: بتن مسلح یا فولاد ضدزنگ.

• سیستم هوادهی: دیفیوزرهای لاستیکی یا استیل.

• سیستم جمع‌آوری دانه: اسکریپر (Scraper)، پمپ یا نوار نقاله.

۲. اجزای اصلی:

• ورودی و خروجی: دریچه‌های کنترل سرعت.

• تله دانه (Grit Hopper): مخزن ذخیره دانه در کف حوضچه.

• واحد شستشو (Grit Washer): جداسازی مواد آلی از دانه.

۵. شیوه اجرا

۱. مطالعات اولیه:

• اندازه‌گیری دبی فاضلاب و آنالیز ذرات.

• انتخاب نوع دانه‌گیر بر اساس شرایط سایت.

۲. ساخت حوضچه:

• حفر زمین و قالب‌بندی بتن با شیب کف ۱:۱۰۰ تا ۱:۵۰.

• نصب سیستم هوادهی یا گردابی.

۳. نصب تجهیزات:

• مونتاژ سیستم جمع‌آوری دانه (اسکریپر یا پمپ).

• اتصال سیستم کنترل سرعت جریان (سرریزها یا دریچه‌ها).

۴. تست عملکرد:

• بررسی سرعت جریان و راندمان جداسازی.

• تنظیم نرخ هوادهی یا زاویه ورودی در حوضچه‌های گردابی.

۵. نگهداری:

• تخلیه دوره‌ای تله دانه (روزانه یا هفتگی).

• تمیزکردن صفحات یا نوار نقاله از رسوبات.

۶. چالش‌ها و راهکارها

• جمع‌آوری ناقص دانه:

  • راهکار: افزایش زمان ماند یا تنظیم سرعت جریان.

• اختلاط مواد آلی با دانه:

  • راهکار: افزودن واحد شستشوی دانه با آب تمیز.

• خوردگی تجهیزات:

  • راهکار: استفاده از فولاد ضدزنگ یا پوشش اپوکسی.

۷. مثال کاربردی

• پارامترهای طراحی برای حوضچه هوادهی:

  • دبی فاضلاب: ۰.۵ m³/s.

  • زمان ماند: ۲ دقیقه.

  • حجم حوضچه:۰.۵×۱۲۰=۶۰m³.

  • ابعاد: طول ۱۰ متر، عرض ۳ متر، عمق ۲ متر.

۸. ملاحظات زیست‌محیطی

• مدیریت دانه:

  • شستشو و دفن بهداشتی یا استفاده در پروژه‌های عمرانی.

• کاهش مصرف انرژی:

  • استفاده از موتورهای با راندمان بالا (IE3/IE4).

دانه‌گیری یک مرحله حیاتی در تصفیه فاضلاب است که از آسیب به تجهیزات و کاهش راندمان فرآیندها جلوگیری می‌کند. انتخاب روش مناسب به عواملی مانند دبی فاضلاب، فضای موجود، و هزینه‌های عملیاتی بستگی دارد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب