مرجع تخصصی آب و فاضلاب

● چکیده
در اکثر شهر ها مسیل های ناحیه شهری و مسکونی همواره کانون تخلیه فاضلابها، زباله ها و نخاله های ساختمانی هستند.بخصوص در حاشیه شهرها این رخداد از شدت بیشتری برخوردار می باشد. این پدیده باعث می گردد تا مسیل چهره زشت و پلشت به خود گیرد و کانون آلودگی و پرورش و تکثیر جوندگان و حشرات و منبع انتشار بوهای نامطلوب باشد.
مسیل هایی با این مشخصات همواره باعث تنفر شهرنشینان است و برای شهرداری ها مشکلات بهداشتی و اجتماعی ایجاد می کند. برای حفظ بهداشت عمومی باید شهرداری ها اهمیت زیادی برای بهسازی و بهداشت مسیل های شهری قائل شوند .در این مقاله آلودگی ها، عوارض آنها و نکات فنی جهت جلوگیری از آلاینده ها ،دفع شر جوندگان و حشرات ارائه می گردد.
● مقدمه
مسیل مجرای طبیعی است كه روان آب حاصل از باران ، برف و رگبار ها موقتاً در آن جریان پیدا می كند . در گذشته های دور انسان برای دسترسی بهتر و آسان تر به آب برای امورات كشاورزی و عمرانی در جوار رودخانه ها و مسیلها سكونت گزیده است.به مرور زمان با توسعه شهرها و رشد جمعیت مسیلها در معرض تخریب و آلودگی قرار گرفته اند . شناخت عوامل آلاینده مسیل ها و كنترل آنها باعث می شود شهرها به صورت محیط های جذاب و سالم تری برای زندگی در آیند و شهرنشینان احساس امنیت بهداشتی بیشتری داشته باشند .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

کم آبی و پس لرزه های ناشی از آن بیش از هر موضوع دیگری کشور ایران را درسال ۸۷ تحت تاثیر خود قرار داده است. با گذشت ۴ ماه از سال ، طی ماه های اخیر بر اساس آمارهای موجود وضعیت ذخیره آب سدهای کشوردروضعیت هشدار قرار گرفته و به تبع آن تولید برق ، تا مین آب شرب شهرهای کوچک و بزرگ و روستاهای کشور و همچنین آب لازم برای کشاورزی در مناطق مختلف کشور از این بحران تاثیر پذیرفته اند. خشکسالی و کم آبی سال آبی ۸۶ و ۸۷ در منطقه و ایران یکی ازخشکسالیهای کم سابقه در دهه های اخیر ایران است.
ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک جغرافیایی که دو سوم خاک کشور را فرا گرفته و بخش کوچکی از آن را جلگه های حاصلخیز تشکیل داده از جمله مناطقی است که طی سال های متمادی هر از گاهی با بحران خشکسالی مواجه بوده است.
به طوری که اگر بارندگی و بارش در سال آبی که از نیمه دوم سال آغاز شده و اواخر نیمه نخست سال بعد به پایان می رسد در حد کافی نباشد انواع و اقسام هشدارهای مربوط به آن از جمله جیره بندی و امثال آن به موضوع روز جامعه تبدیل می شود. در ماه های ابتدای نیمه دوم سال ۸۶ بسیاری از دستگاه های دست اندرکار در موضوع آب و خشکسالی خبر از سالی همراه با ۲۰ درصد کاهش بارندگی برای ایران داده بودند اما آمارهای اواخر بهمن به نحوی بود که ۲۵ درصد کاهش را نشان می داد و اسفندماه نیز خشک ترین ماه های سال در ۴۰ سال اخیر برای کشور رقم خورد تا به فاصله چند ماه بعد بسیاری از استان های ایران در مرز خشکسالی به سر برند.براساس آمارها، در مجموع سال آبی اخیر ۱۰۰ میلیارد مترمکعب کاهش بارش را نسبت به متوسط داشته ایم و کشور با ۲۰ میلیارد مترمکعب کاهش روان آب مواجه شده است.
از سوی دیگر با وجود کمبود میانگین بارندگی در کشور و وجود منابع آب معدود، دو برابر شدن جمعیت کشور طی چند سال گذشته، سرانه آب را در کشور افزایش داده است. بر این اساس طی دهه های اخیرانجام پروژه های سد سازی برای تامین آب و نیروی برق در کشور مورد توجه قرار گرفته و طی سال های گذشته دولت ها را واداشته تا منابع عظیمی از پول را در راه تامین این امر سرمایه گذاری کنند تا جاییکه ایران جزو سه کشور بزرگ سدساز منطقه قرار گرفته است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اتصالات
متداولترین وصاله های مورد استفاده در تاسیسات به شرح زیر طبقه بندی می شوند:

1- زانویی

این وصاله برای تغییر جهت دادن لوله به اندازه 90 تا 45 درجه مورد استفاده قرار می گیرد که خود شامل زانویی قائم 90 درجه – زانویی 45 درجه – زانویی روپیچ و توپیچ 90 درجه – زانویی روپیچ توپیچ 45 درجه و زانویی تبدیلی می باشد.
زانویی قائم 90 درجه :

وصاله ای است که برای تغییر جهت به اندازه 90 درجه در لوله کشی از آن استفاده می شود. این وصاله در دو سر از داخل دنده شده است.
زانویی 45 درجه:

همانند زانویی قائم 90 درجه برای تغییر جهت لوله با انحراف 45 درجه مورد استفاده قرار می گیرد. در لوله کشی فاضلاب در مواردی که تغییر جهت و انحراف 90 درجه ای لوله کشی بوسیله زانویی قائم احتمال ایجاد گرفتگی در لوله را افزایش می دهد با استفاده از اتصال دو عدد زانویی 45 درجه و یک عدد مغزی شعاع انحنای تغییر جهت بیشتر می شود. این وصاله در دو سر از داخل دنده شده است.

زانویی تبدیلی:

این وصاله در دو سر از داخل دنده شده است و برای اتصال قطعات با قطرهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقدمه:

لوله ها را می توان به انواع مختلف از نظر جنس کاربرد و نحوه اتصالات دسته بندی نمود. در آبرسانی  و جمع آوری فاضلاب عمدتا از لوله های آهنی و پلاستیکی استفاده می شود. لوله های آزبست سیمان و لوله های بتونی نیز در جمع آوری فاضلاب کاربرد دارند.

همچنین در آبرسانی منازل و اماکن و سیستم های آبرسانی کوچک PLUMBING از لوله های گالوانیزه استفاده می شود.در لوله کشی آب گرم و سرد مصرفی برای اتصال لوله ها به یکدیگر تغییر جهت دادن لوله ها انشعاب گیری و یا تبدیل قطر لوله از قطعاتی استفاده می کنیم که آنها را اتصالات یا وصاله می نامند.

لوله های گالوانیزه

لوله های گالوانیزه خود به دو دسته تقسیم می شوند : لوله های فولادی گالوانیزه و لوله های آهنی گالوانیزه. این دو نوع در بازار به لوله های آهنی سفید معروف اند و عموما بین این دو نوع فرق گذاشته نمی شود در صورتی که لوله های فولادی گالوانیزه در مقایسه با نوع آهنی آن سبک تر و براق تر است.
هر دو نوع لوله های گالوانیزه در شاخه های 6 متری ساخته می شوند و در هر دو سر حدیده شده اند. قطر اسمی این لوله ها از  اینچ تا 8 اینچ دسته بندی شده اند. برای اتصال لوله های گالوانیزه نمی توان از فرایند جوشکاری استفاده نمود چرا که در اثر حرارت جوشکاری روی موجود در این لوله ها اکسید شده و گاز اکسید روی ایجاد شده برای تنفس خطرناک است.
1- لوله های فولادی گالوانیزه
این نوع لوله ها برای آبرسانی و گاهی برای تخلیه فاضلاب به کار برده می شوند ولی مورد استفاده اصلی آنها برای تهویه است. جنس این لوله ها از فولاد نرمی است که در ساختن آن ورقه فولاد را با فشار داخل قالب عبور داده و درز آن را جوش می دهند و سپس آنها را جهت افزایش مقاومت در برابر اسیدها و زنگ زدگی ها روی اندود ( گالوانیزه ) می کنند.این نوع لوله ها نسبت به نوع آهنی در برابر اسیدها مقاومت کمتری دارند. برای گالوانیزه کردن لوله های فولادی از پیل شیمیایی یا پیل گالوانیک استفاده می کنند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

طبقه بندي مخازن بين سطح ازنظر موقعيت نسبت به تراز زمين
كليات
مخازن بين سطح، برحسب وضعيت استقرار آنها در ارتفاع به دو دسته مخازن هوايي و مخازن زميني طبقه بندي مي شود.

مخازن هوايي
مخازني هستند كه براي ايجاد فشار مناسب در شبكه به علّت نبودن زمين طبيعي مرتفع در نقطة مورد نظر، روي پايه اي قالب بندي شده و يا يكپارچه قرار مي گيرند. در شرايط معمولي، حجم اين مخازن محدود بوده و حداكثر تا ظرفيت ساخته مي شوند و شرايط بسيار نادر ممكن است احجام بزرگتري نيز ساخته مي شود.

مخازن زميني
در صورتي كه زمين مرتفع در منطقة مورد نظر وجود داشته باشد، مخزن مستقيماً در روي زمين ساخته مي شود. مخازن زميني، ممكن است به صورت مدفون و يا نيمه مدفون ساخته شوند. مخازن مدفون، مخازني هستند كه تا عمقي مناسب در زمين فرو رفته و سپس در پشت ديوارها و همچنين روي سقف آنها خاك ريخته مي شود. اينگونه مخازن، علاوه بر محاسني كه از لحاظ استتار دارند، ازنظر تبادل حرارتي نيز بسيار مناسب مي باشند. در مخازن نيمه مدفون، عمل خاكريزي غالباً تا نصب ارتفاع ديوار انجام مي شود و در روي سقف مخزن عملاً هيچگونه خاكي وجود ندارد.
اينگونه مخازن، ازلحاظ استتار و همچنين انبساط و انقباض، سقف نامناسب مي باشند. عواملي كه در استقرار منابع زميني ازلحاظ مدفوني و نيمه مدفوني بودن تأثير دارد، شامل شرايط اقليمي، توپوگرافي، محدوديت زمين در فروم موردنظر و همچنين شيب زمين و جنس لايه هاي خاك مي باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

1-موقعیت جغرافیایی محل حفر چاه - در برخی مناطق عمق حفر چاه زیاد یا کم می باشد.
2-نوسانات سطح آب زیرزمینی – در برخی مناطق سطح آب زیرزمینی در فصل خشک یا در طی سال های خشک افت پیدا می کند و در نتیجه دبی چاه کاهش می یابد یا به طور کامل آبدهی چاه متوقف می شود.با مقایسه محل سطح آب در چاه در فصول مختلف و در زمان های استراحت چاه و آبدهی میتوان شدت این نوسان ها را ثبت نمود.
3- نوع چاه حفر شده – وقتی عمق چاه حفر شده کم عمق باشد احتمال آلوده شدن آن به آلاینده های سطحی افزایش پیدامی کند.
4- نوسانات فصلی در سطح آب زیرزمینی و تغییرات بلند مدت در سفره آب
5- میزان و نوع مواد معدنی یا مقدار رسوبات چاه آب از خصوصیات مهم در طول عمر چاه می باشند.در مناطق دارای آب سخت , مواد معدنی موجب انسداد مسیر های ورود اب به داخل چاه می گرددو در نتیجه ابدهی چاه کاهش می یابد .با انجام اقداماتی می توان این مسیر های بسته را باز نمود و آبدهی چاه را افزایش داد.
در مجموع , جواب ساده ومعقول برای اینکه چه مدت آبدهی چاه طول می کشد تا ابدهی قابل قبول داشته باشد وجود ندارد.با پرسه جو ازسوابق چاه های منطقه می توانید به طول عمر و آبدهی چاه مورد نظر پی برد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تكنولوژي نسبتاً جديدي كه براي مهار آبهاي سطحي به كار گرفته شده است تكنولوژي ساخت سدهاي لاستيكي مي باشد . قبل از اين نوع سدها براي مهار و هدايت آب به سوي زمينهاي وسيع و آبروها ، از دريچه هاي فولادي و تخته هاي چوبي استفاده مي شد كه در جلوي دريچه ها قرار مي گرفت تا آب با فشار بيشتري جريان داشته باشد . در اين كار نيز به نيروي انساني نياز بود و اگر در باز كردن اين دريچه ها تأخيري روي مي داد سيل ايجاد مي شد و دريچه را با خود مي برد .
ايدة استفاده از سدهاي لاستيكي اولين بار در سال 1950 توسط «ايمبرسون» مطرح شد . در سال 1965 اولين سد لاستيكي بادي در ژاپن براي ذخيره سازي آب به بهره برداري رسيد .
هم اكنون در حدود 100 سد لاستيكي در آمريكاي شمالي ، بيش از 1000 سد لاستيكي در ژاپن و خاور دور ، و در مجموع 2600 سد در نقاط مختلف جهان به طور موفقيت آميز در دست بهره برداري ميباشند.

كاربرد ها و مزاياي سدهاي لاستيكي
كنترل سيلابها و تنظيم جريان رودخانه :
اين كار نوسط دستگاههاي الكترونيكي در اتاق كنترل و به طور خودكار انجام مي گيرد . پايي آمدن رقوم سطح آب از يك سطح مشخص به معناي پايان سيلاب است ، كه در اين صورت دستگاه الكترونيكي كنترل ، دستور افراشتن سد را اعلام مي دارد كه با اين اعلام كمپرسور هوا به كار افتاده و سد را باد ميكند .
كنترل رسوب رودخانه :
از آن جا كه سكوي بتني محل استقرار سد لاستيكي ، در كف رودخانه و هم تراز با بستر آن كار گذاشته مي شود ، در هنگام خواباندن سد ، شرايط رودخانه مانند شرايط قبل از احداث سد لاستيكي است . اين ويژگي باعث مي شود كه پشت سدهاي لاستيكي را رسوب پر نكند ، زيرا در هنگام وقوع سيل كه بيشترين بار رسوب گذاري رودخانه است ، سد به صورت اتوماتيك به حالت خوابيده در مي آيد و رودخانه شرايط طبيعي پيدا مي كند .
موارد استفاده از سدهاي لاستيكي :
1. كنترل سد و حفاظت ساحلي در برابر فرسايش .
2. نصب بر روي بندها و سدها به منظور افزايش ارتفاع آنها و كمك به توليد برق .
3. كاهش آلودگي آب .
4. افزايش ظرفيت ذخيرة سدها .
5. مسائل تفريحي از قبيل شنا ، قايق راني ، ...
6. جلوگيري از نفوذ آب شور دريا به هنگام مد به ساحل .
7. ...

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اساساً بصورت ملحق شده در سیسم اصلى مجراى فاضلاب یا بصورت سیستم انشعاب فرعى بکار مى روند. موارد استفاده از مخزنهاى نگهدارى عبارتند از :

- لگن جمع آوری
- عبور از لگن با لبریز شدن
- لگن هاى ردیفی
- مخزن نگهدارى با خالى کردن در دهانه یا مجراى خارجی
- مخزنهاى موازى یا باترى ذخیره
سیستمهاى مخزن ذخیره پروفیلن از اجزاى جداگانه اى تشکیل یــــافته اند.
دامنه اى از اجزاى استاندارد، از لوله هاى ساده گرفته تا دریچه هاى آدم رو، شامل تاسیساتى که تا قطر 300 میلیمتر نیز ارایه مى گردند، وجود دارد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب