مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آبیاری رساندن آب به مزرعه به منظور افزايش رطوبت خاك و فراهم آوردن امكان رشد گياهان به ويژه در سرزمينهاي خشك و نيمه خشك.

ويژگيهاي طبيعي منابع آب در ايران: پراكندگي و نحوة استقرار مرتفعات يك سرزمين به عنوان شالودة لازم براي شناخت ويژگيهاي موجودي آب، از اهميتي خاص برخوردار است. تقريبا پراكندگي و نحوة استقرار مرتفعات يك سرزمين به عنوان شالودة لازم براي شناخت ويژگيهاي موجودي آب، از اهميتي خاص برخوردار است. تقريباً در تمامي استانهاي ايران، كم و بيش، نقاطي با ارتفاع بيش از 500،2 متر بالاي سطح دريا وجود دارد . در اين ميان، ارتفاع متوسط كشور حدود 500،1 متر بالاي سطح درياست .

ايران به واسطة قرار داشتن در منطقة واقع در ناحية نيمه حارة بياباني، از يك‌سو زير تأثير صحراي عربستان و از سوي ديگر متأثر از منطقه تركستان ـ آسياي مركزي است و با توجه به ارتفاعات واقع در آن، خصوصيات اقليمي ويژه‌اي يافته است . دو نوار كوهستاني زاگرس و البرز همانند سدهايي در برابر توده‌هاي هواي مرطوب مديترانه‌اي و خزري، نه تنها در ميزان خشكي بخشهاي وسيعي از ايران مركزي دخالت دارند (گنجي، 233؛ بومونت، «روش سنتي... »، 2) بلكه باعث مي‌شوند تا دامنه‌هاي خارجي اين ارتفاعات با دريافت سهم بيشتري از نزولات آسماني، هم از نظر طبيعي و هم از لحاظ اشكال فعاليتهاي انساني و بهره‌برداري از منابع، ساختاري متفاوت داشته باشند .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مديريت تقاضاي آب

رشد روز افزون جمعيت، توسعه صنعت، گسترش شهرنشيني و بالا رفتن سطح رفاه، سبب افزايش تقاضاي آب از يک سو و بدتر شدن کيفيت منابع محدود آب از سوي ديگر شده است. در ميان مصارف مختلف آب، آب شهري به خاطر مسائل بهداشتي و نيازهاي اوليه و اساسي انسان به آب و نيز احتمال بروز تنشهاي اجتماعي، از حساسيت و اولويت بيشتري برخوردار است.

مديريت منابع آب:

مديريت منابع آب را مي‌توان مجموعه‌اي از تمهيدات فني، اداري و قانوني دانست كه هدف آن برقراري تعادل و توازن ميان تقاضا براي آب از يك سو و تأمين آب از سوي ديگر مي‌باشد.

جنبه هاي مديريت منابع آب:

-  مديريت تأمين آب

-  مديريت تقاضاي آب

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب در زندگي بشر در مواردي، از قبيل آشاميدن، کشاورزي، دامپروري ، توليد نيرو و مصارف صنعتي و شهري کاربرد وسيعي دارد.
پيوند هيدروژني : براي متصل شدن مولکول هاي آب به يکديگر و يا به ساير سطوح، هيدروژن نقش مهم و کليدي را بازي مي کند. به اين عبارت که اتم هيدروژن با اينکه به اکسيژن يک مولکول جذب شده است در همان زمان به اکسيژن مولکول هاي مجاور نيز متصل مي شود به اين پيوند، پيوند هيدروژني مي گويند.

خواص فيزيکي آب :

نقطه انجماد: انجماد مايعات در درجه حرارت معيني شروع شده که اين درجه حرارت را نقطه انجماد مايع مي نامند. نقطه انجماد در شرايط متعارف صفر مي باشد.
نقطه جوش : به عبارتي نقطه جوش دمايي است که در آن دما، آب از حالت مايع به حالت بخار تبديل مي شود. نقطه جوش آب خالص در شرايط متعارفي 100 سانتي گراد با وجود ناخالصي ها و املاح نقطه جوش را افزايش مي دهد.
وزن مخصوص آب : وزن يک سانتي متر مکعب آب خالص را وزن مخصوص آب مي نامند که در 4 سانتي گراد معادل يک مي باشد. وزن مخصوص آب در حالت جامد (يخ) حدود 92/0 گرم بر سانتي متر مکعب و وزن مخصوص آب صفردرجه 9987/0 گرم بر سانتي متر مکعب است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آبياري

عبارتست از رسانيدن آب کافي به خاک به منظور تأمين رطوبت لازم براي رشد گياه

هدف از آبياري :

1 – تأمين رطوبت لازم براي رشد گياه
2 – کم کردن خطر يخبندان
3 – از بين بردن و يا کم کردن نمک موجود در گياه
4 – حاصل خيز کردن و اصلاح اراضي کم قوت و شني به کمک آبهايي که داراي املاح معدني هستند.
5 – ايجاد سهولت و امکان اجراي عمليات زراعي
6 – کنترل درجه حرارت براي رشد بهتر گياه

روش هاي آبياري :

به هر روشي که بتوان آب را به پاي بوته رسانده و رطوبت مورد نياز گياه را تأمين کرد، روش آبياري مي گويند که عبارتست از :

1 – آبياري سطحي يا ثقلي :
در اين روش آب تحت تأثير ثقل به حرکت درآمده و تمام (در کراتي ونواري) و يا قسمتي (در نشستي) از سطح مزرعه را مرطوب مي سازد.

2 – آبياري با لوله هاي تحت فشار :
آب در شبکه اي از لوله ها به صورت تحت فشار جريان داشته و به صورت باران (باراني) و يا به صورت قطرات ( قطره اي) رطوبت خاک را تأمين مي کند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

همه ما هر ساله شاهد وقوع پدیده هایی از قبیل بارندگی های شدید سیل آسا ، سیلابهای مخرب و ویرانگر ،طوفانهای مهیب و خشکسالی هایی در گوشه و کنار کشور هستيم. دانستن توزیع زمانی و مکانی و مقدار ، شدت ومدت وقوع چنین پدیده هایی از جمله نیازهای اساسی جهت طرح های عمرانی ، برنامه ریزی و پیش آگاهی و مقابله در برابر چنین وقایعی در زمان حال و یا آینده است. امروزه با گسترش علم ودانش و پیدایش علوم نوین هواشناسی و مهندسی ، بسیاری از پدیده های فوق قابل اندازه گیری و پیش بینی هستند که از طریق برنامه ریزی و تهیه و تولید آمار و اطلاعات مختلف از وقوع پدیده های بارش ، دما ، باد، دبی و... میسر مي شود. بدین صورت که با اندازه گیری پدیده های مختلف هواشناسی به طور پیوسته در طول سالهای مختلف از طریق احداث ایستگاه های هواشناسی و هیدرومتری و با کمک گرفتن از علوم مختلف آمار و مهندسی ، نظم موجود در بین پدیده ها ی مختلف را کشف نموده و از این روند های به دست آمده در جهت پیش بینی های آتی پدیده ها استفاده می شود . در اين نوشتار كه با تلاش مهندس مصطفوي ، مدير دفتر مطالعات پايه منابع آب شركت آب منطقه اي گلستان به رشته تحرير در آمده است اطلاعاتي در اين زمينه ارائه خواهد شد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

با توجه به بروز پدیده خشکسالی در سال جاری و لزوم بهبود روشهای استفاده از آب و برق و نهادینه نمودن فرهنگ صحیح مصرف حاملهای انرژی، موضوعات بررسی مهمترین اثرات اقتصادی و اجتماعی سیل و خشکسالی و روشهای کمک دولت در کاهش این اثرات و طرح جامع خشکسالی به عنوان حلقه گمشده در برنامه ریزی مدیریت منابع آب ایران به حساب می آید.
پدیده های خشکسالی و سیل از نظر فراوانی، شدت، تداوم و گسترش آنها یکی از فرایندهای مهم در اکثر کشورها و بخصوص کشور ما است. یکی از مهمترین مسایل روز جامعه ما نگرش نو و پایدار به منابع آب و برنامه ریزی آن می باشد، تا بتوانیم پدیده های سیل، خشکسالی و کم آبی را بهتر شناخته و اثرات اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی آن را بررسی نموده و برای مدیریت آن برنامه ریزی اصولی انجام دهیم.
کشور ما دارای اقلیمی خشک تا نیمه خشک، با متوسط بارندگی سالیانه ۲۴۰-۲۲۰ میلیمتر است که تقریباً یک سوم متوسط بارندگی خشکی ها و کمتر از یک سوم بارندگی متوسط کره زمین را دارا می باشد.
علاوه بر نقصان، توزیع نامناسب مکانی و زمانی و بارندگی و شدت بارشها از یک طرف در زمان بارش باعث ایجاد سیلهای مخرب و از طرف دیگر باعث ایجاد کم آبی ها و خشکسالی های متناوب می گردد. این عوامل بدنبال خود تاثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی گوناگونی را سبب می شود.
شناخت این تاثیرات در تدوین برنامه های دقیق برای کاهش این تاثیرات توسط دولت مفید و موثر خواهد بود. بنظر این مقاله اگر با تلفیق دو برنامه اقدامات ارسالی (مدیریت ریسک) و اقدامات انفعالی (مدیریت بحران) هر دو در قالب یک طرح اقدام ملی مطابق قوانین مصوب شده ملی و جهانی صورت گرفته و به اجرا درآیند می توانند در کاهش تاثیرات سوء متنوع و مختلف سیل و خشکسالی موثر و مفید واقع شوند.
اما «آب» به عنوان منبع حیات از عوامل رشد و توسعه در جوامع بشری می باشد. با نگاهی به تاریخ مشاهده می شود، در جایی که آب وجود داشته زمینه های تمدن فراهم شده است.
مقایسه کشورهای واقع در منطقه معتدله با کشورهای مستقر در نواحی خشک و نیمه خشک زمین نشان می دهد که کمبود آب، به ویژه آب با کیفیت خوب یکی از عوامل مهم بازدارنده توسعه کشاورزی و اقتصادی و اجتماعی در اکثر کشورهای درحال توسعه بخصوص کشورهای واقع شده در کمربند خشک و نیمه خشک وگرم جهان است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

كمبود آب در ایران یكی از عوامل محدود كننده اصلی توسعه فعالیتهای اقتصادی در دهه های آینده به شمار می رود، اما با کمال تاسف در كشور ما هنوز استفاده مطلوب از آب به شكل یك فرهنگ جایگاه خاص خود را پیدا نكرده است، به همین جهت دستیابی به تعادل نسبی در زمینه عرضه و مصرف آب یك اصل اساسی و ضروری است كه این مهم جز با ایجاد یك نظام جامع مدیریت آب میسر نیست.مجموعه اقداماتی كه تاكنون در كشور در ارتباط با تأمین آب كشاورزی، شهری و صنعتی انجام شده، عمدتاً در زمینه مدیریت تولید و عرضه آب بوده است و كمتر توجهی به مدیریت مصرف گردیده است.در نگرش جدید جهانی، آب كالایی اقتصادی- اجتماعی و به عنوان نیاز اولیه انسان محسوب می شود. هر چند آب یكی از منابع تجدید شونده به شمار می رود، اما مقدار آن محدود است. با توجه به رشد جمعیت، گسترش صنعت، بالا رفتن سطح بهداشت و رفاه عمومی، سرانه منابع تجدید شونده رو به كاهش می باشد. ایران با متوسط نزولات جوی ۲۶۰ میلی متر در سال از كشورهای خشك جهان و دارای منابع آب محدود است. عواملی همچون رشد جمعیت، نیاز به غذای بیشتر، ضرورت ارتقای سطح بهداشت و رفاه اجتماعی، توسعه صنعتی و حفاظت اكوسیستمها، تقاضای آب را روز به روز بیشتر می كند. با توجه به رشد جمعیت در ایران، سرانه منابع آب تجدید شونده سالانه كه در سال ۱۳۳۵، ۷۰۰۰ مترمكعب بوده، در سال ۱۳۷۵ به ۲۰۰۰ مترمكعب كاهش یافته و پیش بینی می شود كه تا سال ۱۴۰۰ به حدود ۸۰۰ مترمكعب كاهش یابد كه پایین تر از مرز كم آبی (۱۰۰۰ مترمكعب) است.با توجه به تقسیم بندی سازمان ملل متحد، در سال مزبور ایران نه تنها شرایط تنش و فشار ناشی از كمبود آب را تجربه خواهدكرد

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

سيل، خشكسالي، آلودگي،‌ تبخير و روند كند آبخيزداري هر سال حجم زيادي از آب را از دسترس ما خارج مي‌كند
كيمياي آب در سال‌هاي خشكسالي
ماييم و 400 ميليارد مترمكعب بارش، 74 ميليون نفر جمعيت و 270 ميليارد مترمكعب تبخير. ماييم و طبيعتي كه بايد چرخ زندگي‌مان در طول يك‌سال با 130 ميليارد مترمكعب آب بچرخد. آب براي كشور خشكي مثل ما كه درست روي كمربند خشك جهان ترسيم شده كيمياست؛ همان 400 ميليارد مترمكعب آبي كه از راه بارش سالانه عايدمان مي‌شود و با غفلت و سهل‌انگاري 270 ميليارد مترمكعبش را زير نور خورشيد بخار مي‌كنيم و هدر مي‌دهيم.

زندگي مردم يك كشور با تمام گياهان و جانوران و سفره‌هاي آب‌هاي زيرزميني‌اش با 130 ميليارد مترمكعب آب شبيه شعبده‌بازي است. تازه اگر اين ميزان آب نيز به هدر نرود و سالم و خالص بماند، چه رسد به اين كه مثل ما قدر آب‌هاي سالم و شيرين را ندانند و با دست خودشان حلقه محاصره بر منابع آب را تنگ‌تر از قبل كنند.

طبيعت ايران همزمان با چند مشكل مي‌جنگد، از يك‌سو با كمبود و هدررفت آب درگير است و از سوي ديگر پنجه در پنجه سيل و خشكسالي انداخته است، در اين ميان به خاطر بهره‌برداري‌هاي نادرست هر روز تراكم پوشش گياهي‌اش كمتر مي‌شود. تنك‌شدن پوشش گياهي نيز خودش بشدت سيلاب‌ها را افزايش مي‌دهد و خاك لخت كوبيده و سفت شده را در جذب آب حاصل از بارش ناتوان مي‌كند. براي همين سيل به راه مي‌افتد و خطر تكرار آن در سال‌هاي بعد به خاطر تخريب منابع طبيعي، فرسايش خاك، رعايت نشدن حريم رودخانه‌ها، گسترش شهرسازي، توسعه روستاها در مسير سيلاب، احداث زهكش،‌ورود فاضلاب‌ها به رودخانه‌ها و هدايت هرزآب‌ها به طرف رودها بيشتر مي‌شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب