مرجع تخصصی آب و فاضلاب

۱. خطرات دی‌اکسین‌ها و فونال‌ها در آب آشامیدنی

• ساختار و ماهیت شیمیایی

  • دی‌اکسین‌ها (PCDDs) و فونال‌ها (PCDFs) گروهی از ترکیبات کلردار آلی پایدار و چربی‌دوست هستند.

  • بیش از ۲۰۰ گونهٔ متفاوت، که ۷۷ نوع PCDD و ۱۳۰ نوع PCDF وجود دارند.

  • سمی‌ترین گونه معمولاً 2,3,7,8‑TCDD (به‌عنوان عامل مرغ فاجعه) است.

• ویژگی‌های محیطی

  • پایداری بالا: مقاومت در برابر تجزیه حرارتی و شیمیایی

  • چربی‌دوستی: تمایل به جذب در رسوبات آلی و زیست‌توده آبزیان

  • زیست‌تجمع و زیست‌فراگیر: صعود در زنجیرهٔ غذایی و غلظت بالاتر در گوشت و چربی ماهی

• اثرات زیستی–سومی

  • سرطان‌زایی: گروه 1 IARC، مرتبط با سرطان‌های کبد، ریه، پوست و لنفوم

  • اختلالات غدد درون‌ریز: اثر بر متابولیسم استروژن و تیروئید

  • نوزادان و کودکان: تأخیر در رشد، نقص عصبی–رفتاری، اختلال ایمنی

  • سیستم ایمنی و تولید مثل: کاهش سلول‌های دفاعی، اختلال باروری، سقط جنین

۲. شیوه‌های تصفیه و حذف

1. جذب سطحی (Adsorption)

   • کربن فعال دانه‌ای (GAC) و کربن فعال پودری (PAC): کارآیی بالا در حذف دی‌اکسین‌ها تا > 90 ٪

   • رزین‌های زیستی اصلاح‌شده: افزایش ظرفیت جذب با افزودن گروه‌های قطبی

2. اسمز معکوس و نانوفیلتراسیون

   • RO: حذف > ۹۵ ٪، اما نیازمند پیش‌تصفیه برای کاهش گرفتگی ممبران

   • NF: حذف مولکول‌های بالای 200–300 دالتون، مناسب برای دی‌اکسین‌ها

3. اکسیداسیون پیشرفته (AOPs)

   • UV/H₂O₂ یا O₃/H₂O₂: تخریب پیوند کلر–آگزیژن و شکست حلقه دی‌اکسینی

   • TiO₂ فوتوکاتالیز: اکسیداسیون سطحی زیر تابش UV

4. فرآیندهای حرارتی–شیمیایی

   • جوشش (Thermal Desorption): استخراج دی‌اکسین‌ها از رسوبات و کربن فعال

   • پیرولیز کنترل‌شده: تخریب در دماهای بالا زیر احتراق کامل

5. بیورمدیشن و بیواوغلاسیون

   • باکتری‌ها و قارچ‌های خاص (Dehalococcoides, Phanerochaete chrysosporium)

   • افزودن مواد جاذب آلی (پپتید، سوبسترا) جهت افزایش قابلیت دسترسی میکروبی

6. الکتروشیمی

   • الکترودپلیمریزاسیون برای اکسایش و احیای گونه‌های کلردار

   • الکترودهای پوشش‌دار با نانوذرات برای تخریب الکتروشیمیایی

۳. روش‌های اندازه‌گیری آزمایشگاهی

1. GC–HRMS (Gas Chromatography–High Resolution Mass Spectrometry)

   • استاندارد طلایی: تفکیک گونه‌ها بر اساس وزن دقیق و الگوهای ایزوتوپی

   • حد تشخیص ng/L (پیکوگرم بر لیتر)

2. GC–MS/MS

   • تفکیک و تشخیص دو مرحله‌ای، حساسیت بالا و حذف تداخل‌های ماتریسی

3. Bioassayها (DR‑CALUX, XenoScreen)

   • سلول‌های گزارشگر با بیان ژن لوکالیزر در برابر لیگاندهای AhR

   • غربالگری سریع برای برآورد TEQ (Toxic Equivalency)

4. ELISA

   • کیت‌های ایمونوسانتی‌فیکسی برای غربالگری اولیه

   • حساسیت کمتر از GC–MS، اما سریع و کم‌هزینه

5. Passive Samplers (SPMD, POCIS)

   • جذب دی‌اکسین‌ها از گذر زمان بر روی میکروجلی

   • مناسب پایش بلندمدت آب‌های سطحی و زیرسطحی

۴. روش‌های سنتی حسی و چشمی

• طعم و بو

  • دی‌اکسین‌ها و فونال‌ها در غلظت‌های محیطی هیچ طعم یا بوی قابل‌تشخیصی ندارند.

• تغییر رنگ یا کدورت

  • مولکول‌های دی‌اکسینی در آب شفاف باقی می‌مانند؛ هیچ تغییر ظاهری ایجاد نمی‌کنند.

• رسوب‌دهی شیمیایی ساده

  • با افزودن کربن فعال و سپس مشاهده تیرگی یا رنگ‌گرفتن آن می‌توان به وجود آلودگی آلی پی برد ولی غیرکمی است.

۵. سایر روش‌های ساده و پیشرفته

• سنسورهای نانوفناوری

  • نانوذرات طلا یا نقره پوشش‌دار با لیگاندهای خاص برای پیوند با حلقه‌های کلردار → تغییر جذب سطحی

• حسگرهای الکتروشیمیایی پرتابل

  • الکترودهای پوشش‌داده‌شده با پلی‌پیرول و مولکول‌های زیستی (MIP)

• Microfluidic & µPADs

  • دستگاه‌های کاغذی میکروفلوئیدیک با مناطق جذب PAC و معرف رنگ‌سنج، مناسب میدانی

• تحلیل طیفی FT‑IR/ATR

  • شناسایی باندهای ارتعاشی C–Cl و ساختار آریل–اکسیژن در نمونه‌های کنسانتره

۶. علائم و نشانه‌های محیطی

• تجمع در رسوبات

  • لایه‌های پلکانی با غلظت بالا در ته‌نشین‌های مناطق صنعتی (سوزاندن زباله، پالایش نفت)

• اثر بر آبزیان و زنجیره غذایی

  • تجمع TEQ بالا در چربی ماهی‌های شکارچی (ماهی تن، مارلین)

  • بروز تغییرات رفتاری و رشد ناقص بچه‌ماهی‌ها

• شاخص‌های زیستی (Biomarkers)

  • فعالیت ↑ CYP1A1 در ماهی‌ها و کامبینادورهای دریایی

  • تغییر بیان ژن AhR و تولید ROS در نمونه‌های بیولوژیک

• منابع آلاینده

  • سوزاندن پسماندهای کلردار، تولید مواد شیمیایی کلردار (پلی‌وینیل کلراید)، معادن آلومینیوم و کاغذسازی

جمع‌بندی مهندسی:
دی‌اکسین‌ها و فونال‌ها به‌دلیل پایداری و سمیت بالا، نیازمند سیستم‌های تصفیهٔ چندمرحله‌ای «جذب سطحی با GAC/PAC + اکسیداسیون پیشرفته + اسمز معکوس/نانوفیلتراسیون» و پایش دقیق با GC–HRMS و بیواسی‌ها هستند. روش‌های میدانی مبتنی بر ELISA و سنسورهای نانوفناوری می‌توانند غربالگری سریع انجام دهند، ولی تأیید نهایی باید در آزمایشگاه با تجهیزات دقیق صورت گیرد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

۱. نکات و خطرات روی (Zn) در آب آشامیدنی

• فرم‌های شیمیایی

  • Zn²⁺: فرم غالب محلول در آب

  • کمپلکس‌های هیدروکسیدی یا کربناتی در pH بالا

• نقش زیستی و سمیت

  • روی یک عنصر ضروری برای متابولیسم است؛ دوزهای کم تا حدود ۲–۳ میلی‌گرم در لیتر (< mg/L) معمولاً بی‌ضرر یا حتی مفیدند.

  • مواجهه حاد با Zn²⁺ در دوزهای بالا (> ۵ mg/L) می‌تواند باعث تهوع، استفراغ، درد شکمی و اسهال شود.

  • مواجهه مزمن بسیار بالا (ده‌ها mg/L) ممکن است به اختلال در جذب مس و آهن و علائم کم‌خونی و اختلالات گوارشی منجر شود.

• استانداردها و حد مجاز

  • WHO (خط راهنمای طعم/بو): ۳ mg/L

  • EPA آمریکا (Secondary MCL برای طعم/کدورت): ۵ mg/L

۲. شیوه‌های تصفیه و حذف Zn

1. رسوب‌دهی شیمیایی (Precipitation)

   • بالا بردن pH با افزودن آهک هیدراته یا NaOH → تشکیل رسوب Zn(OH)₂ → حذف با ته‌نشینی یا فیلتراسیون

   • افزودن کربنات سدیم → رسوب ZnCO₃

2. اسمز معکوس (RO)

   • حذف > ۹۰٪ Zn²⁺ با ممبران‌های نیمه‌تراوا؛ نیاز به پیش‌تصفیه برای جلوگیری از گرفتگی ممبران

3. تبادل یونی (Ion Exchange)

   • رزین‌های کاتیونی قوی (گروه –SO₃H) → تبادل Zn²⁺ با Na⁺ یا H⁺

   • رزین‌های اختصاصی با لیگاندهای آمید یا اتر برای جذب گزینشی

4. جذب سطحی (Adsorption)

   • کربن فعال: سطح ویژه بالا و گروه‌های عاملی اکسیژن‌دار

   • بیوچار: ارزان، قابلیت شارژ مجدد

   • زئولیت اصلاح‌شده یا مواد نانو (اکسید آهن/سیلیکا نانو): ظرفیت و گزینش‌پذیری بالاتر

5. الکتروشیمی (Electrocoagulation / Electrodeposition)

   • الکترودهای آهن/آلومینیوم → تولید یون‌های فلزی و هیدروکسیدها → انعقاد و ته‌نشینی Zn

   • در ولتاژ مناسب امکان رسوب Zn فلزی روی کاتد (بازیابی و بازیافت)

6. فرآیندهای زیستی (Bioremediation/Phytoremediation)

   • باکتری‌ها یا جلبک‌های خاص (مثل Chlorella spp.) جذب‌کننده Zn

   • گیاهان ابرجاذب مانند Brassica juncea در سیستم‌های خاک-آب

۳. روش‌های اندازه‌گیری آزمایشگاهی Zn

1. Flame AAS (Atomic Absorption Spectroscopy)

   • حد تشخیص ≈ ۱۰–۲۰ µg/L؛ کاربرد گسترده برای نمونه‌های آب آشامیدنی

2. Graphite Furnace AAS (GF‑AAS)

   • حد تشخیص < ۱ µg/L؛ مناسب نمونه‌های بسیار کم‌غلظت

3. ICP–OES (Optical Emission Spectroscopy)

   • حد تشخیص ≈ ۵–۱۰ µg/L؛ اندازه‌گیری چند عنصر همزمان

4. ICP–MS (Inductively Coupled Plasma–Mass Spectrometry)

   • حد تشخیص نانوگرم بر لیتر؛ تفکیک ایزوتوپی Zn (۶⁴Zn, ۶⁶Zn, ۶⁸Zn)

5. Colorimetric (Zincon or 4‑(2‑pyridylazo)resorcinol – PAR Method)

   • تشکیل کمپلکس رنگی زرد/نارنجی با PAR → اندازه‌گیری اسپکتروفتومتریک (λ≈500–550 nm)

   • Kits میدانی بر پایه Zincon: تغییر رنگ آبی در حضور Zn²⁺

6. Anodic Stripping Voltammetry (ASV)

   • الکترود طلا/کربن اصلاح‌شده → حد تشخیص ~۰.۱ µg/L

۴. روش‌های سنتی حسی و چشمی

• طعم و بو

  • Zn²⁺ محلول طعم قابل تشخیصی ندارد؛ در غلظت‌های خیلی بالا ممکن است تلخی یا طعم فلزی خفیف حس شود، اما غیرقابل‌اتکا

• تغییر رنگ یا کدورت

  • آب طبیعی حاوی Zn شفاف و بی‌رنگ است

  • پس از افزودن NaOH یا کربنات سدیم در نمونه آزمایشی، رسوب سفید Zn(OH)₂ یا ZnCO₃ قابل مشاهده است

• کیت‌های میدانی

  • نوارهای تست بر پایه Zincon یا PAR: تغییر رنگ قابل مشاهده چشم به آبی/نارنجی

۵. سایر روش‌های ساده و پیشرفته

1. سنسورهای نانوفناوری

   • نانوذرات طلا/نقره با لیگاند تیو (thiol) → تغییر جذب سطح پلاسمون در حضور Zn²⁺

2. Microfluidic Paper‑Based Devices (µPADs)

   • کانال‌های کاغذی با مناطق واکنش PAR → تشخیص سریع و ارزان

3. DGT (Diffusive Gradients in Thin Films)

   • جذب تدریجی Zn روی رزین در ژل → پایش Bioavailable Zn در بلندمدت

4. LIBS (Laser‑Induced Breakdown Spectroscopy)

   • تحلیل طیفی فوری روی نمونه خشک‌شده

5. حسگرهای بیولوژیکی (Biosensors)

   • آنزیم‌ها یا میکروارگانیسم‌های اصلاح‌شده با قابلیت تشخیص Zn → تغییر پتانسیل یا فلورسانس

۶. علائم و نشانه‌های محیطی وجود Zn

• منابع آلاینده

  • فاضلاب صنایع فلزکاری، باتری‌سازی، رویه‌سازی (galvanizing)

  • فرسایش لوله‌های روی‌گالوانیزه در شبکه توزیع آب

• تجمع در رسوبات

  • تشکیل لایه‌های Sn-rich/Zn‑rich در بستر رودخانه‌ها و مخازن

• اثر بر آبزیان

  • مقادیر بالا (> ۵۰ µg/L) → کاهش رشد و زادآوری Daphnia magna و ماهیان جوان

  • تغییرات در آنزیم‌های پمپ مس (ATPase) در صدف­‌ها و ماهیان

• گیاهان نشانگر (Bioindicator)

  • گونه‌هایی مانند Thlaspi caerulescens یا سرخس‌ها تجمع Zn بالا در برگ‌ها دارند

• هیدروژئوشیمی

  • pH خنثی تا قلیایی و شوری زیاد (TDS بالا) می‌تواند میزان حل‌شدن Zn را افزایش دهد

جمع‌بندی مهندسی:
با توجه به بی‌بو و بی‌رنگ بودن Zn²⁺ در آب، تنها پایش آزمایشگاهی دوره‌ای (AAS/ICP–MS یا روش‌های رنگ‌سنجی میدانی با کیت‌ها) و به‌کارگیری سامانه‌های تصفیه چندمرحله‌ای (رسوب‌دهی شیمیایی + Adsorption + تبادل یونی + RO) تضمین‌کننده حذف مؤثر و ایمن روی از آب آشامیدنی است. در مناطق روستایی می‌توان از کیت‌های میدانی برای غربالگری اولیه بهره برد و نمونه‌های مشکوک را برای تأیید به آزمایشگاه ارسال نمود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

۱. نکات و خطرات نیكل (Ni) در آب آشامیدني

• فرم‌های محیطی

  • Ni²⁺: فرم محلول و معمول در آب‌های زیرزمینی و سطحی

  • کمپلکس‌های Ni با هیدرات‌ها یا اسیدهای آلی (مثلاً EDTA)

• اثرات زیان‌بار بر سلامتی

  • پوستی: در تماس مزمن با آب حاوی Ni → درماتیت تماسی، اگزما

  • تنفسی: بخار یا مه نیکل (صنعتی) → التهاب ریه، فیبروز

  • گوارشی: مواجهه‌ی مزمن از راه بلع → تهوع، استفراغ، درد شکمی

  • سیستم ایمنی و کلیوی: سرکوب ایمنی، افزایش پروتئینوری

  • سرطان‌زایی: برخی گونه‌های پودری Ni و ترکیبات کربنیل نیکل کلاس I (IARC)

• استانداردها و حد مجاز

  • WHO: ۷۰ µg/L

  • EPA آمریکا: ۱۰۰ µg/L (Maximum Contaminant Level Objective)

۲. شیوه‌های تصفیه و حذف نیكل

1. رسوب‌دهی شیمیایی (Precipitation)

   • افزودن هیدروکسید قلیایی (Ca(OH)₂ یا NaOH) → رسوب Ni(OH)₂ سفید → فیلتراسیون

   • کنترل pH ~9 برای حداکثر بازیابی

2. اسمز معکوس (Reverse Osmosis)

   • حذف بالای >۹۰٪ Ni²⁺؛ نیاز به پیش‌تصفیه (حذف ذرات معلق و کلر)

3. تبادل یونی (Ion Exchange)

   • رزین‌های کاتیونی قوی (–SO₃H): تبادل Ni²⁺ با Na⁺ یا H⁺

   • رزین‌های اختصاصی نیکل (شرکت‌های معتبر)

4. جذب سطحی (Adsorption)

   • کربن فعال: حذف Ni با تکیه بر سطح ویژه و گروه‌های عاملی

   • بیوچار و زئولیت‌ اصلاح‌شده: هزینه پایین و ظرفیت مناسب

   • نانومواد اکسید آهن یا گرافن اکسید: جذب انتخابی بالا

5. الکتروشیمی (Electrocoagulation & Electrodeposition)

   • الکترودهای آهن/آلومینیوم → تولید یون‌های فلزی برای انعقاد و ته‌نشینی Ni

   • الکترودپلیشینگ: بازیابی Ni به‌صورت فلزی روی کاتد

6. فرآیندهای زیستی (Bioremediation & Phytoremediation)

   • باکتری‌ها یا جلبک‌های جذب‌کننده Ni

   • گیاهان ابرجاذب مانند Brassica juncea یا سرخس‌های خاص

۳. روش‌های آزمایشگاهی اندازه‌گیری Ni

1. Flame AAS (Atomic Absorption Spectroscopy)

   • حد تشخیص ~۲۰–۵۰ µg/L

2. Graphite Furnace AAS (GF‑AAS)

   • حد تشخیص <۰.۵ µg/L، مناسب نمونه‌های کم‌غلظت

3. ICP–MS (Inductively Coupled Plasma–Mass Spectrometry)

   • حد تشخیص نانوگرم بر لیتر، تفکیک ایزوتوپی Ni (⁵⁸Ni, ⁶۰Ni)

4. ICP–OES (Optical Emission Spectroscopy)

   • حد تشخیص ~۱–۵ µg/L

5. Anodic Stripping Voltammetry (ASV)

   • الکترودهای طلا یا کربن اصلاح‌شده؛ حد تشخیص ~۰.۱ µg/L

6. Colorimetric Kits

   • معرف PAN (1‑فنیل‑2‑نافتولی‌ن) → کمپلکس نارنجی/قرمز قابل اندازه‌گیری اسپکتروفتومتریک

۴. روش‌های سنتی حسی و چشمی

• طعم و بو

  • Ni²⁺: در غلظت‌های بالای µg/L ممکن است طعم فلزی یا تلخ خفیف احساس شود؛ اما غیرقابل‌اتکا

• رنگ و کدورت

  • آب طبیعی حاوی Ni رنگ یا کدورت ندارد

  • پس از افزودن معرف PAN: تشکیل رنگ نارنجی مایل به قرمز

• کیت‌های میدانی (Test Strips)

  • نوارهای اندیکاتور آغشته به PAN یا دی‌تیزوون: تغییر رنگ قابل مشاهده

۵. سایر روش‌های ساده و پیشرفته

1. سنسورهای نانوفناوری

   • نانوذرات طلا/نقره با لیگاندهای تیول: تغییر جذب نوری یا سیگنال الکتروشیمیایی

2. Microfluidic Paper-Based Devices (µPADs)

   • واکنش رنگ‌سنجی PAN در ساختار کاغذی میکروفلوئیدیک

3. DGT (Diffusive Gradients in Thin Films)

   • جذب پیوسته Ni روی رزین در ژل → پایش بلندمدت غلظت Bioavailable

4. LIBS (Laser‑Induced Breakdown Spectroscopy)

   • تحلیل طیفی فوری روی نمونه‌ی خشک‌شده

5. Biosensors

   • آنزیم‌ها یا میکروارگانیسم‌های مهندسی‌شده به Ni → تغییر سیگنال الکتریکی/فلورسانس

۶. علائم و نشانه‌های محیطی

• تجمع در رسوبات

  • ورودی فاضلاب صنایع آبکاری و باتری‌سازی → لایه‌های Ni-rich در بستر رودخانه‌ها

• اثر بر آبزیان و بی‌مهرگان

  • کاهش زنده‌مانی Daphnia magna و ماهیان حساس

  • اختلال در آنزیم‌های کبدی ماهی (سیتوکروم P450)

• گیاهان ابرجاذب (Bioindicator)

  • گونه‌هایی مانند Brassica juncea یا سرخس‌های خاص افزایش رشد در خاک/آب آلوده

• نشانه‌های هیدروژئوشیمیایی

  • pH اسیدی تا خنثی (۵.۵–۷) و اکسیژن‌دار: انتشار Ni از کانی‌های معدنی

نتیجه‌گیری مهندسی:
با توجه به فقدان علائم حسی قابل اعتماد برای Ni²⁺، پایش کیفی و کمی آب با استفاده از روش‌های آزمایشگاهی حساس (GF‑AAS یا ICP–MS) و به‌کارگیری سامانه‌های چندمرحله‌ای تصفیه (رسوب‌دهی شیمیایی + Adsorption + تبادل یونی + RO) برای حذف مؤثر نیکل از آب آشامیدنی ضروری است. در محیط‌های دورافتاده می‌توان از کیت‌ها و سنسورهای میدانی برای غربالگری اولیه بهره برد و نمونه‌های مشکوک را جهت تحلیل دقیق به آزمایشگاه ارسال نمود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

۱. خطرات کروم شش‌ظرفیتی (Cr⁶⁺) در آب آشامیدنی

• شیمی و فرم‌های کروم

  • Cr³⁺ (تری‌والان) نسبتاً غیرسمی و پایدار در آب‌های خنثی تا قلیایی

  • Cr⁶⁺ (هگزاکروم) به‌صورت کرومات (CrO₄²⁻) یا دی‌کرومات (Cr₂O₇²⁻)، بسیار سمی و حل‌شونده

• اثرات زیان‌بار

  • سرطان‌زایی: Cr⁶⁺ در تماس مزمن با مخاط ریه و دستگاه گوارش می‌تواند کارسینوژن باشد.

  • اختلالات گوارشی: درد شکم، اسهال، استفراغ در مواجهات حاد.

  • کلیوی و کبدی: آسیب سلولی، افزایش آنزیم‌های کبدی، نارسایی کلیه.

  • پوستی و چشمی: در تماس پوست یا چشم (مثلاً پرتاب قطرات آلوده)، التهاب، اگزما، تحریک شیمیایی.

• استانداردها و حد مجاز

  • WHO: ۵/۵ µg/L برای Cr⁶⁺ در آب آشامیدنی

  • EPA آمریکا: ۱ µg/L (فرعی برای کل کروم اما توصیه‌شده برای Cr⁶⁺)

  • اتحادیه اروپا: ۵۰ µg/L برای کل کروم (معمولاً Cr⁶⁺ کمتر از ۱۰ µg/L توصیه می‌شود)

۲. شیوه‌های تصفیه و حذف Cr⁶⁺

1. احیا شیمیایی (Chemical Reduction)

   • افزودن سولفیت سدیم یا سولفات آهن(II) → تبدیل Cr⁶⁺ به Cr³⁺ → رسوب‌دهی با هیدروکسید

   • کنترل pH (~6–8) برای بهینه‌سازی سرعت احیا

2. رسوب‌دهی (Co‑precipitation & Precipitation)

   • پس از احیا: افزودن سود کاستیک یا آهک هیدراته → رسوب Cr(OH)₃ → جداسازی با ته‌نشینی/فیلتراسیون

   • Co‑precipitation با Fe(OH)₃ یا Al(OH)₃ جهت جذب Cr

3. جذب سطحی (Adsorption)

   • کربن فعال و کربن سولفوره: سطح بالا برای کرومات

   • رزین‌های تبادل یونی آنیونی: جذب CrO₄²⁻

   • بیوچار و زئولیت‌ اصلاح‌شده: ارزان و پرظرفیت

4. اسمز معکوس (RO) و نانوفیلتراسیون

   • حذف بالای >۹۰٪ Cr⁶⁺؛ نیاز به پیش‌تصفیه برای حذف ذرات معلق و کلر

5. الکتروشیمی (Electrocoagulation / Electrochemical Reduction)

   • الکترودهای آهن یا آلومینیوم → تولید یون‌هایی که Cr⁶⁺ را احیا و ته‌نشین می‌کنند

   • الکترودپلیشینگ (Electrodeposition) برای بازیابی Cr

6. بیورمدیشن (Bioremediation)

   • باکتری‌های احیاکننده Cr⁶⁺ (مثلاً Pseudomonas spp.) برای تبدیل بیولوژیک به Cr³⁺

7. فرآیندهای غشایی پیشرفته

   • پلیمرهای اصلاح‌شده با لیگاندهایی که کرومات را به‌صورت انتخابی جذب می‌کنند

۳. روش‌های اندازه‌گیری آزمایشگاهی Cr⁶⁺

1. Colorimetric (Diphenylcarbazide Method)

   • واکنش Cr⁶⁺ با 1,5‑diphenylcarbazide → کمپلکس ارغوانی → اندازه‌گیری اسپکتروفتومتریک (λ ≈ 540 nm)

   • حد تشخیص ~۱ µg/L

2. ICP–MS (Inductively Coupled Plasma–Mass Spectrometry)

   • حد تشخیص نانوگرم بر لیتر؛ تفکیک ایزوتوپی Cr (⁵²Cr, ⁵⁴Cr)

3. ICP–OES (Optical Emission Spectroscopy)

   • حد تشخیص ~۵–۱۰ µg/L، برای نمونه‌های با غلظت بالاتر مناسب

4. Ion Chromatography (IC) Coupled with ICP–MS

   • جداسازی کرومات از سایر گونه‌ها و اندازه‌گیری با حساسیت بالا

5. Anodic Stripping Voltammetry (ASV)

   • الکترود طلا/کربن اصلاح‌شده برای اندازه‌گیری Cr⁶⁺ پس از الکترولیت احیا

۴. روش‌های سنتی حسی و چشمی

• طعم و بو

  • کرومات محلول: بی‌بو و بی‌طعم؛ حتی در غلظت‌های نسبتاً بالا نیز شناسایی حسی ممکن نیست.

• تغییر رنگ

  • افزودن 1,5‑diphenylcarbazide در میدان عملی: تشکیل رنگ بنفش قابل مشاهده

• کیت‌های میدانی (Test Strips)

  • نوارهای آغشته به diphenylcarbazide یا رزین‌های آنیونی: تغییر رنگ از زرد به ارغوانی

۵. سایر روش‌های ساده و پیشرفته

1. حسگرهای نانو

   • نانوذرات طلا/نقره با لیگاندهای آمینه یا تیول: تغییر جذب سطح پلاسمون در حضور Cr⁶⁺

2. Biosensor

   • آنزیم‌ها یا میکروارگانیسم‌های اصلاح‌شده با قابلیت تشخیص کرومات: تغییر سیگنال الکتریکی یا فلورسانس

3. DGT (Diffusive Gradients in Thin Films)

   • جذب تدریجی Cr⁶⁺ روی رزین در ژل → مناسب پایش بلندمدت

4. LIBS (Laser‑Induced Breakdown Spectroscopy)

   • تحلیل طیفی فوری روی نمونه خشک‌شده آب

5. Microfluidic Paper-Based Analytical Devices (µPADs)

   • طراحی ارزان و پرتابل برای واکنش رنگ‌سنجی Cr⁶⁺ در میکروکانال‌های کاغذی

۶. علائم و نشانه‌های محیطی

• تجمع در رسوبات

  • ورودی فاضلاب صنایع فولاد، رنگ‌سازی و دباغی → رسوب کرومات در بستر رودخانه

• اثر بر آبزیان

  • سمیت بالا برای بی‌مهرگان (Daphnia magna) و ماهیان حساس → کاهش جمعیت و تنوع زیستی

• گیاهان نشانگر (Bioindicator)

  • گونه‌هایی چون Spartina alterniflora در تالاب‌های آلوده به کروم دیده می‌شوند

• نشانه‌های هیدروژئوشیمیایی

  • آب‌های اسیدی (pH زیر 6) و اکسیژن‌دار (O₂ زیاد) باعث تثبیت Cr⁶⁺ می‌شوند

نتیجه‌گیری مهندسی:
برای اطمینان از حذف کامل Cr⁶⁺ از آب آشامیدنی، استفاده از سامانه‌های ترکیبی «احیا شیمیایی + رسوب‌دهی + Adsorption + RO» همراه با پایش دوره‌ای با روش‌های اسپکتروفتومتری رنگ‌سنجی و ICP–MS توصیه می‌شود. در شرایط میدانی، کیت‌های رنگ‌سنجی و نوارهای تست می‌توانند برای غربالگری اولیه به کار روند و نمونه‌های مشکوک جهت تأیید دقیق به آزمایشگاه ارسال شوند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

۱. خطرات کادمیوم (Cd) در آب آشامیدنی

• فرم‌های محیطی

  • Cd²⁺: فرم غالب و محلول در آب

  • کمپلکس‌های آلی–کادمیوم (با اسیدهای آلی): گاهی در آب‌های طبیعی وجود دارد

• اثرات زیان‌بار بر بدن

  • کلیوی: آسیب توبولی (پروتئینوری، گلوکوزوری)، از دست رفتن عملکرد فیلتراسیون

  • استخوان: پوکی استخوان و دردهای شدید (سندرم Itai‑Itai)

  • تنفسی: در مواجهه بخارات Cd (بیشتر صنعتی) → التهاب ریه و آمفیزم

  • سرطان‌زایی: احتمال کارسینوما ریه و پروستات در مواجهات مزمن

• استانداردها و حد مجاز

  • WHO: ۳ µg/L

  • EPA آمریکا: ۵ µg/L (Maximum Contaminant Level Goal)

۲. شیوه‌های تصفیه و حذف کادمیوم

1. اسمز معکوس (Reverse Osmosis)

   • حذف Cd²⁺ تا >۹۰٪؛ نیاز به پیش‌تصفیه برای حذف کلر و ذرات معلق

2. رزین‌های تبادل یونی

   • رزین‌های کاتیونی قوی (–SO₃H): تبادل Cd²⁺ با Na⁺ یا H⁺

   • شارژ مجدد از طریق شست‌وشوی اسیدی

3. جذب سطحی (Adsorption)

   • کربن فعال: سطح ویژه بالا، گروه‌های عاملی اکسیژن‌دار

   • بیوچار و زئولیت اصلاح‌شده: ظرفیت مناسب و هزینه کم

   • نانومواد اکسید آهن یا گرافن اکسید: کارآیی بالا در سطح نانو

4. رسوب‌دهی شیمیایی (Precipitation)

   • افزودن هیدروکسید سدیم یا آهک (Ca(OH)₂) → رسوب Cd(OH)₂ → جداسازی با فیلتراسیون

   • افزودن سولفید سدیم → رسوب CdS با جداسازی راحت

5. الکتروشیمی (Electrocoagulation / Electrochemical Removal)

   • تولید یون‌های آهن یا آلومینیوم از الکترودها → جذب و ته‌نشینی Cd

   • الکترودپلیشینگ (Electrodeposition) برای بازیافت Cd

6. بیورمدیشِن (Bioremediation)

   • باکتری‌ها یا جلبک‌های جذب‌کننده Cd برای کاهش بار آلاینده

7. فیتورمدیشِن (Phytoremediation)

   • گیاهان ابرجاذب مثل Thlaspi caerulescens جهت استخراج Cd از خاک و آب

۳. روش‌های اندازه‌گیری آزمایشگاهی

1. Flame AAS (Atomic Absorption Spectroscopy)

   • حد تشخیص ~۵–۱۰ µg/L

2. Graphite Furnace AAS (GF‑AAS)

   • حد تشخیص <۰.۵ µg/L، مناسب برای نمونه‌های کم‌غلظت

3. ICP–MS (Inductively Coupled Plasma–Mass Spectrometry)

   • حد تشخیص نانوگرم بر لیتر، تفکیک ایزوتوپ‌های Cd (۱۰⁶Cd, ¹⁰⁸Cd)

4. ICP–OES (Optical Emission Spectroscopy)

   • حد تشخیص ~۱–۵ µg/L، سریع ولی با دقت کمتر از MS

5. Anodic Stripping Voltammetry (ASV)

   • آنودیک استریپینگ روی الکترود طلا یا کربن → حد تشخیص ~۰.۱ µg/L

6. Colorimetric (Dithizone Method)

   • استخراج Cd–Dithizone در استخراج آلی → اندازه‌گیری جذب نوری

7. XRF (X‑Ray Fluorescence)

   • بیشتر برای نمونه‌های جامد و رسوبات، اما پس از غلظت‌سازی آب نیز کاربرد دارد

۴. روش‌های سنتی حسی و چشمی

• طعم و بو

  • Cd²⁺ در غلظت‌های متداول: بی‌بو و بی‌طعم

• تغییر رنگ یا کدورت

  • خود Cd رسوب رنگی ایجاد نمی‌کند؛ پس از رسوب‌دهی شیمیایی (CdS سیاه یا Cd(OH)₂ سفید) قابل مشاهده است

• کیت‌های میدانی (Test Kits)

  • نوارهای رنگ‌سنجی یا ویال‌های آماده با معرف Dithizone: تغییر رنگ از زرد تا قرمز/قهوه‌ای

• آزمون رسوب‌دهی ساده

  • افزودن محلول قلیایی به آب: تشکیل رسوب سفید Cd(OH)₂ پس از چند دقیقه

۵. سایر روش‌های ساده و پیشرفته

• حسگرهای نانوفناوری

  • نانوذرات طلا/نقره با لیگاند تیول‌دار: تغییر جذب سطحی پلاسمون → تشخیص اسپکتروفتومتریک

• حسگرهای الکتروشیمیایی پرتابل

  • الکترودهای کربن اصلاح‌شده با نانوکلاسترهای فلزی: اندازه‌گیری فوری Cd²⁺

• DGT (Diffusive Gradients in Thin Films)

  • جذب پیوسته Cd از آب عبوری به رزین در ژل → پایش بلندمدت

• LIBS (Laser‑Induced Breakdown Spectroscopy)

  • نیاز به نمونه خشک‌شده، تحلیل سریع طیفی

• بیوسنسورها (Biosensors)

  • آنزیم‌ها یا سلول‌های میکروبی مهندسی‌شده به Cd: تغییر سیگنال الکتریکی یا فلورسانس

۶. علائم و نشانه‌های محیطی

• تجمع در رسوبات و زیست‌توده

  • رسوب Cd in sediments، به‌ویژه کنار منابع صنعتی (معدن، باتری‌سازی)

  • زیست‌تجمع در جلبک‌ها و بایومس گیاهی آب

• آبزیان و بی‌مهرگان

  • کاهش بقاء و باروری Daphnia magna و ماهیان حساس

  • تغییرات آنزیمی در ماهی‌ها (سیتوکروم P450)

• گیاهان ابرجاذب

  • گونه‌هایی مانند Thlaspi و Arabidopsis halleri در خاک‌ها و آب‌های آلوده رشد می‌کنند

• نشانه‌های هیدروژئوشیمیایی

  • pH اسیدی (زیر ۶) و COD/BOD بالا در آب‌های آلوده Cd را تشدید می‌کند

• منابع اصلی آلاینده

  • فاضلاب صنایع باتری، رنگ‌سازی، پوشش‌های فلزی

  • رسوبات معدن و پسماندهای فلزی

نتیجه‌گیری مهندسی:
با توجه به فقدان علائم حسی قابل اعتماد برای Cd²⁺ محلول، ضروری است پایش مستمر با روش‌های آزمایشگاهی (GF‑AAS یا ICP‑MS) صورت گیرد و سیستم‌های چندمرحله‌ای تصفیه مانند «رسوب‌دهی شیمیایی + جلوگیری از مجدد آزادسازی (pH کنترل‌شده) + Adsorption با بیوچار یا رزین تبادل یونی + RO» برای حصول اطمینان از حذف کامل کادمیوم به کار گرفته شوند. در مناطق دورافتاده می‌توان از کیت‌های میدانی برای غربالگری اولیه و نمونه‌برداری‌های دوره‌ای بهره برد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

خطرات آرسنیک (As) در آب آشامیدنی
۱. فرم‌های شیمیایی و رفتاری محیطی

• آرسنیت (As³⁺): سمی‌تر، قابل حل در آب، در شرایط کم اکسیژن پایدار

• آرسنات (As⁵⁺): کمتر سمی، در آب‌های سطحی و چاه‌های هوادار غالب

• آرسنات‌آلی (مثلاً آرسنوبتائین): عمدتاً در غذاهای دریایی، در آب آشامیدنی نادر
  ۲. تأثیرات زیان بار بر سلامتی

• حاد: گاستروانتریت شدید، اسهال خونی، استفراغ

• مزمن:

  • سرطانی: کارسینوم پوست، ریه، مثانه و کبد

  • غیرسرطانی: تغییرات پوستی (پررنگی یا نکروز)، نوروپاتی محیطی (بی حسی و گزگز)، دیابت نوع ۲، فشار خون بالا

• تجمع در بافت‌ها: استخوان و ناخن‌ها، قابل اندازه‌گیری در نمونه‌های بیولوژیک
  ۳. استانداردها و حد مجاز

• WHO: ۱۰ µg/L

• EPA آمریکا: ۱۰ µg/L (Maximum Contaminant Level)

شیوه‌های تصفیه و حذف آرسنیک

۱. اکسیداسیون + رسوب‌دهی (Co-precipitation)

• افزودن آهن(III) کلراید یا زاج آهن → اکسیداسیون As³⁺ به As⁵⁺ → هم‌رسوبی با هیدروکسید آهن → جداسازی با ته‌نشینی یا فیلتراسیون

• لایم سافتنینگ (افزودن Ca(OH)₂) → تشکیل کمپلکس کربنات–آرسنات
  ۲. جذب سطحی (Adsorption)

• آلومینا فعال (Al₂O₃): ظرفیت بالا برای As⁵⁺

• اکسید آهن/هیدروکسید آهن (FeOOH، Fe₂O₃·nH₂O)

• زئولیت‌ اصلاح‌شده و بیوچار
  ۳. تبادل یونی

• رزین‌های تبادل آنیونی سلولزی یا پلیمری برای جذب As⁵⁺
  ۴. اسمز معکوس (RO)

• حذف کلی گونه‌های آرسنیک تا بیش از ۹۰٪

• نیاز به پیش تصفیه جهت حذف ذرات معلق و کلر

1. نانوفیلتراسیون

   • ممبران‌هایی با اندازه منافذ کوچک‌تر از هیدرات‌های آرسنیک

2. فرآیندهای غشایی الکتروشیمیایی

   • الکتروکوآگولاسیون: تولید یون‌های آهن/آلومینیوم از الکترودها → ته‌نشینی آرسنیک

3. پایلوت بنتونیت و زئولیت

   • فیلترهای بستر ثابت با مواد اصلاح‌شده برای جذب پیوسته

روش‌های اندازه‌گیری آزمایشگاهی

1. Hydride Generation AAS (HG‑AAS)

   • تبدیل آرسنیک به گازی ArH₃ → اندازه‌گیری جذب اتمی → حد تشخیص ~۰.۵ µg/L

2. ICP–MS

   • تفکیک ایزوتوپی As (۷۵As)، حد تشخیص نانوگرم بر لیتر

3. ICP–OES

   • حد تشخیص ~۵–۱۰ µg/L

4. Atomic Fluorescence Spectrometry (AFS)

   • حساسیت بالا، حد تشخیص ~۰.۱ µg/L

5. Colorimetric (Gutzeit Method)

   • واکنش با سیان‌ورم‌سدیم (NaBH₄) → تولید آرسین (ArH₃) → جذب نوری رنگ یدید طلا–دی‌اتیوکاربامات

6. XRF

   • برای نمونه‌های متمرکز یا تبخیرشده؛ سریع ولی با حد تشخیص بالاتر

7. Electrochemical (DPV/ASV)

   • والسامترى پالس تفاضلى (DPV) یا انودیک استریپینگ (ASV) بر روی الکترودهای طلا/کربن اصلاح‌شده

روش‌های سنتی حسی و چشمی

• طعم و بو

  • آرسنیک محلول در آب: بی‌بو، بی‌طعم

  • در غلظت‌های بسیار بالا: ممکن است تلخی خفیف احساس شود ولی قابل اتکا نیست

• تغییر رنگ یا کدورت

  • رسوب Fe–As پس از افزودن زاج آهن: ته‌نشینی لایه‌ خاکستری مایل به قهوه‌ای

• کیت‌های میدانی (Test Kits)

  • نوارهای رنگ‌سنجی مبتنی بر دی‌اتیوکاربامات یا گیگی](Gutzeit)؛ تغییر رنگ زرد تا قرمز در حضور As

• آزمون شیشه‌ی سربی

  • اضافه کردن اسید کلریدریک و NaBH₄ به نمونه در لوله سربی → تولید گاز آرسین → تغییر رنگ کاغذ یدید نقره

روش‌های ساده و پیشرفته

1. سنسورهای نانومواد

   • نانوذرات طلا یا نقره با لیگاند تیول: تغییر پلاسمون سطحی → تشخیص اسپکتروفتومتریک

2. Biosensor

   • آنزیم‌های ترانس‌اکتاز یا باکتری‌های مهندسی‌شده: تغییر پتانسیل یا جریان

3. DGT (Diffusive Gradients in Thin Films)

   • جذب آرام As به رزین در ژل → پایش غلظت Bioavailable

4. LIBS

   • تحلیل طیفی سریع بر روی نمونه‌ی خشک‌شده

5. فلورسانس ناشی از پالس لیزر (Laser‑Induced Fluorescence)

   • کاربرد محدود در نمونه‌های حاوی کمپلکس‌های فلورسانت آرسنیک

علائم و نشانه‌های محیطی

• نشانه‌های هیدروژئوشیمیایی

  • آب‌های زیرزمینی در مناطق آتشفشانی یا مرجانی: غلظت بالای As

  • پ‌اچ خنثی تا قلیایی و اکسیژن پایین: آزادسازی As³⁺ از خاک

• اثر بر آبزیان

  • کاهش تنوع بی‌مهرگان آبزی (حساسیت به سمیّت آرسنیک)

  • تجمع در بافت‌های ماهی و بی‌مهرگان

• علامت‌های زیستی (Bioindicator)

  • گیاهانی مانند Pteris vittata (سرخس آرسنیک دوست) رشد برجسته در خاک‌های آلوده

• فعالیت‌های انسانی

  • معادن طلای قدیمی، پالایشگاه‌های مس و روی: منبع مهم انتشار آرسنیک

  • چاه‌های عمیق کشاورزی در مناطق با سنگ مادر آرسنیک‌دار

جمع‌بندی مهندسی:
پایش دوره‌ای کیفیت آب زیرزمینی با روش‌های آزمایشگاهی (HG‑AAS یا ICP–MS) و به‌کارگیری سامانه‌های ترکیبی تصفیه (اکسیداسیون + Co‑precipitation + Adsorption + RO) برای حذف مؤثر آرسنیک ضروری است. در موارد روستایی می‌توان از کیت‌های میدانی برای غربالگری اولیه استفاده و سپس نمونه‌ها را در آزمایشگاه تأیید کرد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

خطرات جیوه (Hg) در آب آشامیدنی

• فرم‌های محیطی

  • جیوه فلزی (Hg⁰): بخار سمی، قابلیت اکسید شدن به Hg²⁺

  • جیوه غیرآلی (Hg²⁺): محلول در آب، قابلیت واکنش با لیگاندها

  • متیل‌جیوه (CH₃Hg⁺): زیست‌تجمع‌یاب، سمی‌ترین گونه برای انسان

• اثرات سمی بر بدن

  • عصبی–رفتاری: لرزش (tremor)، اختلال تمرکز، اختلال حافظه، بیش‌فعالی یا خواب‌آلودگی؛ در کودکان باعث کاهش توان هوشی و تاخیر رشد عصبی–حرکتی می‌شود.

  • کلیوی: نکروز توبولی، پروتئینوری

  • کبدی: آسیب سلولی و سیروز خفیف در مواجهات مزمن

  • سیستم ایمنی: سرکوب ایمنی، افزایش خطر عفونت

  • جنینی–تکوینی: عبور از جفت و خون–مغز در جنین، نقص رشد مغزی و حرکتی

• استانداردها و حد مجاز

  • WHO: ۶ µg/L (مجموع گونه‌های Hg)

  • EPA آمریکا: ۲ µg/L (حد اکشن‌لول برای Hg)

شیوه‌های تصفیه و حذف جیوه

1. اسمز معکوس (RO)

   • حذف انواع گونه‌های Hg تا >90٪ با ممبران‌های نیمه‌تراوا.

2. تبادل یونی

   • رزین‌های سولفور-ایمپریگنیتد (Sulfide‑impregnated) یا تیول‌دار، تبادل Hg²⁺ با یونی مانند Na⁺.

3. جذب سطحی (Adsorption)

   • کربن فعال و کربن سولفوره: ظرفیت بالا برای Hg⁰ و Hg²⁺

   • بیوچار و زئولیت: ارزان، قابل شارژ مجدد

   • نانومواد اکسید آهن یا نانوسِل (Nano‑cellulose) اصلاح‌شده: جذب انتخابی برای متیل‌جیوه

4. رسوب‌دهی شیمیایی (Chemical Precipitation)

   • افزودن سدیم سولفید یا Na₂S → تشکیل HgS (رسوب سیاه) → جداسازی با فیلتراسیون

   • افزودن هیدروکسید قلیایی (NaOH) → رسوب Hg(OH)₂

5. تقطیر بخار (Steam Stripping / Distillation)

   • جداسازی بخار Hg⁰ از آب با اضافه کردن سولفید سدیم برای احیای Hg²⁺ → جذب بخار روی کربن فعال

6. فرآیند زیستی (Bioremediation)

   • باکتری‌های گوگرددوست (Sulfate‑reducing bacteria) جهت رسوب‌دهی بیولوژیک HgS

7. الکتروشیمی (Electrochemical Removal)

   • الکترودهای طلا یا کربن-نقره برای الکتروپلاسیون Hg روی سطح الکترود

روش‌های اندازه‌گیری آزمایشگاهی

1. Cold Vapor Atomic Absorption (CV‑AAS)

   • استاندارد طلایی برای Hg⁰؛ حد تشخیص ~0.1 µg/L

2. Atomic Fluorescence Spectrometry (AFS)

   • حساسیت بالاتر از CV‑AAS، حد تشخیص ~0.01 µg/L

3. ICP–MS (Inductively Coupled Plasma–Mass Spectrometry)

   • تفکیک ایزوتوپی Hg، حد تشخیص در سطح نانوگرم بر لیتر

4. ICP–OES (Optical Emission)

   • حد تشخیص ~1–5 µg/L، کاربرد کمتر نسبت به CV‑AAS

5. Dithizone Colorimetric

   • استخراج آلی (Cl₂CH₂) + Dithizone → کمپلکس رنگی قرمز مایل به قهوه‌ای؛ اندازه‌گیری با اسپکتروفتومتر

6. XRF (X‑Ray Fluorescence)

   • مناسب نمونه‌های جامد (رسوبات)، سریع و غیرمخرب؛ برای آب نیاز به خشک کردن و پری‌کانسنتراسیون

7. Electrochemical Sensors

   • الکترودهای میکرو و نانو با پوشش نانوذرات طلا یا کربن اصلاح‌شده؛ اندازه‌گیری لحظه‌ای

روش‌های سنتی حسی و چشمی

• طعم و بو

  • جیوه محلول در غلظت‌های معمول طعم یا بوی قابل‌تشخیصی ندارد.

• تغییر رنگ یا کدورت

  • رسوب سیاه یا خاکستری HgS روی جداره ظروف پس از ته‌نشینی شیمیایی.

• کیت‌های تیپ تست (Test Strips)

  • نوارهای آغشته به اتحادیه Dithizone یا EDTA که در حضور Hg²⁺ تغییر رنگ می‌دهند (قرمز/قهوه‌ای).

• تست پایه خاک‌گیر

  • ریختن محلول سولفید سدیم در نمونه؛ تشکیل رسوب سیاه نشان‌دهنده Hg

سایر روش‌های ساده و پیشرفته

• سنسورهای نانوفناوری

  • نانوذرات نقره یا طلا با لیگاندهای تیول‌دار: تغییر جذب نوری یا الکتروشیمیایی در حضور Hg²⁺

• DGT (Diffusive Gradients in Thin Films)

  • جذب تدریجی Hg بر روی رزین درون ژل، پایش پیوسته

• LIBS (Laser‑Induced Breakdown Spectroscopy)

  • پرتاب پالس لیزری به نمونه خشک‌شده، تحلیل طیفی فوری؛ تجهیزات گران

• حسگرهای بیوسنسور

  • آنزیم‌ها یا سلول‌های میکروبی اصلاح‌شده به لیگاند Hg؛ تغییر پتانسیل یا جریان

علائم و نشانه‌های محیطی

• رفتار آبزیان

  • مسمومیت و کاهش جمعیت بی‌مهرگان (Daphnia)، ماهیان حساس

  • تجمع Hg در بافت‌های ماهی‌ها (خصوصاً انواع چرب مانند ماهی تن)

• تجمع در رسوبات

  • لایه‌بندی HgS سیاه در بستر رودخانه و مخازن

• اثر بر گیاهان آبی

  • کندی رشد و کلروز برگ‌ها در رسوبات آلوده

• منابع احتمالی

  • فاضلاب صنعتی (کل چاه‌سازی، معدن، نیروگاه ذغال‌سوز)

  • رسوب فرسوده در سیستم‌های قدیمی لوله‌کشی

نتیجه‌گیری مهندسی:
به دلیل فقدان علائم حسی و بصری قابل‌اتکا برای Hg محلول، توصیه می‌شود پایش کیفی و کمی آب با روش‌های آزمایشگاهی استاندارد (CV‑AAS یا AFS) و استفاده از واحدهای تصفیه چندمرحله‌ای (اسمز معکوس+کربن فعال سولفوره) برای اطمینان از حذف کامل جیوه از آب آشامیدنی به‌صورت دوره‌ای انجام شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب