مرجع تخصصی آب و فاضلاب

برای هر سیستم آبیاری (سطحی – تحت فشار) باید مراحل خاصی دنبال شود ونکات زیر را درنظر گرفت .

الف- شرح مسئله

اولین گام درطراحی یک سیستم آبیاری، توصیف مسئله وتعیین هدف است .یعنی اینکه باید دانست که هدف ازطرح سیستم چیست ؟ بااحداث سیستم چه منافعی حاصل خواهد شد؟ چه میزان درمصرف آب صرفه جویی می شود ؟افزایش عملکرد محصول به چه میزان خواهد بود؟

ب- جمع آوری داده ها واطلاعات مورد نیاز

مهمترین و وقت گیرترین قسمت درطراحی سیستم آبیاری جمع آوری اطلاعات وداده هاست . این گام رابا تأمل و وسواس بیشتری باید برداشت ؛ زیرا سیستمهای آبیاری درهنگام کاربرد ، شرایط محیطی راتغییرمی دهندولذا برای آنکه طراحی به نحو صحیحی انجام شود باید درمورد خصوصیات فیزیکی وشیمیایی خاک ، خصوصیات شیمیایی آب ، عامل های آب وهوایی ، عکس العمل گیاه نسبت به آبیاری ، هزینه هاودرآمدهای اقتصادی ، مسائل اجتماعی وموانع موجود بر سر راه انجام پروژه ، اطلاعات کافی دراختیارباشد.

ج- انتخاب نوع سیستم آبیاری

پس ازجمع آوری داده های هواشناسی ، خاک ،وشرایط فیزیکی باید سیستم آبیاری مناسب انتخاب شود. دربعضی مناطق شرایط به گونه ای است که باید یک سیستم خاصی انتخاب وطراحی واجرا شود .اما درمناطق وشرایطی که امکان استفاده ازچند نوع سیستم آبیاری وجود دارد بایستی چند نوع سیستم درمقایسه با یکدیگرتحلیل ودرنهایت سیستمی انتخاب شود که بیشترین سوددهی را داشته باشد . ذکراین نکته ضروری است که هیچ سیستم آبیاری را نمی توان یافت که تمام شرایط موجود منطبق برآن باشد ؛ اما سیستمی را باید انتخاب کرد که ازروشهای دیگرمناسب ترباشد. د رانتخاب سیستم آبیاری شرایط اجتماعی ، اقتصادی وبه خصوص درجه پذیرش زارعان با آن راباید در نظرگرفت .

اطلاعات مورد نیاز درطراحی

طراحی سیستم های آبیاری براساس اطلاعاتی است که ازمنطقه جمع آوری ومورد تجزیه وتحلیل قرار

می گیرد . بنابراین یک طرح زمانی کارآیی لازم راخواهد داشت که داده های جمع آوری شده صحیح باشد. البته داشتن اطلاعات درست شرط لازم برای مؤفقّیت سیستم هست، ولی کافی نیست . اصولاًنداشتن آمار واطلاعات از یک منطقه به مراتب بهترازداشتن آمارواطلاعات غلط ازآن است.اطلاعات مورد نیازدرطراحی سیستم های آبیاری به دو گونه اند:

الف- داده های فیزیکی

ب- داده های غیرفیزیکی

داده ها اطلاعات فیزیکی را می توان درپنج دسته تقسیم بندی نمود:

۱- اطلاعات مربوط به خاک

۲- اطلاعات مربوط به گیاهان زراعی

۳- اطلاعات مربوط به آب وهوا

۴- اطلاعات مربوط به آب

۵- اطلاعات مربوط به سیستم آبیاری

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اگر به تلاش های صورت گرفته برای ریشه کنی بیماری و خطرات بهداشتی در جهان توجه کنیم، متوجه می شویم که آبله را ریشه کن کرده ایم. اما براساس تحقیقات هنوز ۹۰ درصد بیماریها در جهان مرتبط با آب است. هشتاد درصد مرگها در کشورهای در حال توسعه ناشی از بیماریهای مرتبط با آب است.

این بدان معناست که هر سال حدود شش میلیون نفر براثر آب آلوده می میرند. به همین علت است که بهداشت همچنان یک موضوع مهم جهانی است. به رغم پیشرفتهای مهندسی که آب سالم محصول آن است، این مشکل بسیار فراتر از کشورهای در حال توسعه است. امروزه حتی بسیاری از کشورهای توسعه یافته با مشکل آب تصفیه شده روبرو هستند. بسیاری از شبکه های انتقال آب کهنه و شکننده است، در نتیجه آلودگی در بسیاری کشورهای پیشرفته روبه فزونی است. بسیاری از شهروندان کشورهای توسعه یافته در بطری آب حمل می کنند، در خانه تصفیه کننده آب دارند و حتی شبکه آب خانگی مخصوص خود را دارند. علت این امر آن است که به شبکه آب شهری اطمینان ندارند.

کمبود آب در حالی که معیارهای آب تصفیه شده و ایمن بالا می رود، آلوده کننده ها و عوامل بیماری زای بیشتری پیدا می شود. به غیر از موضوع بهداشت، باید کمبود آب را نیز در نظر گرفت. در سال ،۱۹۵۰ فقط دو شهر بود که بیشتر از ۸ میلیون نفر جمعیت داشتند. در حال حاضر، بیش از ۲۳ شهر وجود دارد که بیش از ۱۰ میلیون نفر جمعیت دارد و از این تعداد ۱۸ شهر در کشورهای در حال توسعه است. تا سال ۲۰۳۰ یعنی ۲۵ سال دیگر، جمعیت شهری به دو برابر جمعیت روستایی خواهد رسید که معادل رشد ۱۶۰ درصد جمعیت شهری است. بسیاری از این شهرها در معرض کمبود شدید آب هستند. در هر صورت، غالباً از امکانات انتقال و تصفیه آب بهره مند نیستند.براساس برآوردهای بانک جهانی، حدود ۳۰۰ میلیون نفر اکنون در مناطقی زندگی می کنند که با کمبود جدی تا شدید آب روبرو است. تا ۲۵ سال دیگر، این رقم به ۳ میلیارد نفر خواهد رسید.

هدرروی آب

میزان آب شیرین موجود همچنان در حد یک درصد ثابت خواهد ماند. بقیه آب جهان شامل آب شور اقیانوسها یا آب شیرین موجود در دو قطب، در خاک، برف و رطوبت است. آبیاری کشتزارها در همه جا با هدرروی فراوان آب همراه است. روشهای کشاورزی نامناسب و قیمت های یارانه ای آب که تناسبی با هزینه واقعی آن ندارد و انگیزه ای برای صرفه جویی دربر ندارد باعث هدرروی بیشتر آب می شود.در حالی که ۷۰ درصد آب جهان صرف کشاورزی می شود، در فاصله نه چندان زیادی از کشتزارها، شهرها با کمبود شدید آب و قیمتهای بالا روبرو هستند. مثلاً در بخشی از ایالت کالیفرنیا کشاورزان بابت هر فوت جریب آب ۵۰/۱۵ دلار می پردازند در حالی که شهرنشینان جنوب این ایالت بابت همین مقدار آب ۴۳۱ دلار می پردازند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

كيفيت و كميت روان آب آب سطحي حاصله از راههاي آسفالت ، آجر فرش و خرده سنگ در ((كانكتيكوت )) ( ايالتي در شمال شرق آمريكا در ساحل آتلانتيك ، مركز آن هارت فورد )  .
چكيده :
اين تحقيق ، كميت و كيفيت روان آب سطحي حاصل از راههاي آسفالت همانند سازي شده ،آجر فرش تراوا و خرده سنگ را مقايسه كرد . بارش در محل اندازه گيري شد و روان آب با استفاده از سطل هاي شاخص دار ثبت شد . نمونه هاي روان آب كامپوزيتهاي تحمل كننده جريان ، براي بدست آوردن ميزان جامدات معلق كل ، نيتروژن كجلدا هل كل ،نيتروژن نيترا ت ، آمونيو – نيتروژن ،فسفري كل (TP) ،روي ، سرب، مس ، هر هفته مورد تجزيه و تحليل (آناليز) قرار مي گرفت . نرخ نفوذ روي هر راه بصورت ساليانه معين مي شد . آناليز مكرر ملاكهاي واريانس نشان دارد كه روان آب  آب سطحي ( آب باران ) بين انواع راهها به طرز قابل ملاحظه اي متفاوت است . ترتيب نزولي ( روان آب بصورت آسفالت > آجر فرش > خرده سنگ بود. ميانگين نرخهاي نفوذ پذيري صفر ، 2/11 ، 0/9 سانتي متر بر ساعت به  ترتيب براي راههاي آسفالت ،آجر فرش و خرده سنگ (سنگ خرد شده ) بود . راههاي آجرفرش وخرده سنگي هردودرمقايسه با راههاي آسفالت، روان آبِ آب باران را كاهش مي دادند. روان آب بدست آمده از راههاي آجرفرش به طرز چشم گيري حاوي غلظتهاي كمتري از تمامي آلاينده هاي معين در مقايسه با روان آب حاصل از راههاي آسفالت بود/اما روان آب حاصله از راههاي خرده سنگ از نظر غلظتها شبيه روان آب حاصله از راههاي آسفالت بودندبه جز در مورد غلظتهاي TP ، كه درروان آب راههاي سنگ خردشده به نسبت روان آب حاصله از راههاي آسفالتي كمتر بود.گزارش كلان از آلاينده هاي معين شده، بيشتر، تفاوتهاي نسبي درروان آبِ آب باران را تاييد مي كرد تا تفاوت غلظتها را.
مقدمه:
كيفيت آب سطحي به علت بارهاي آلاينده در روان آبِ  آب سطحي وافزايشهاي اوج وحجم روان آب ،به صورت منفي متاثر از رشد شهري مي باشد. بر طبق گزارش منتشر شده در سال 1997از سوي USDA –فهرست منابع ملي ، ميزان زمين رشد يافته (شهري،ساخته شده وزمين حمل ونقل روستايي ) از1982،34% افزايش يافته وبا نرخ 7/0 ميليون هكتار بر سال  درحال افزايش مي باشد. يك استفاده عمده از زمينهاي شهري، تقسيم بنديهاي مسكوني مي باشد .بر اساس برنامه ملي روان آب شهري (USEPA,1983b) كيفيت روان آب شهري حاصل از مناطق آب مسكوني شبيه به انواع ديگر استفاده از زمينهاي شهري است .نواحي منابع كليدي درون مناطق مسكوني از نظر آلاينده تفاوت دارند. مثلابه نظر مي رسد كه چمنها داراي بالاترين غلظت روان آب فسفري ونيتروژن كجلدا هل كل (  TKN) مي باشد در حالي كه خيابانها داراي غلظتهاي بالاي روان آب جامدات معلق كل( TSS )وبسياري از فلزات هستند.(بنرمن و همكاران ،1933.استوور وهمكاران1997)اين  تحقيقات  نشان مي دهد كه روان آب حاوي سقفي مناطق مسكوني معمولا غلظتهاي  كمي از آلاينده ها را دارد،
اما ، سقفهاي نواحي تجاري مي تواند از نظر فلزات بالا باشد يك عامل بالقوه براي كاهش جانبي منبع آلودگي در توسعه مناطق مسكوني ،كاهش روان آب راههاي اختصايي مي باشد روان آب راه هاي اختصاصي از نظر غلظتهاي مواد جامد ، مواد غذايي ، فلزات و PAH ها در بين نواحي منبع شهري  ، متوسط است ، مدل بنر من و همكارانش (1993 ) نشان داد كه در حوزه هاي آبريز مسكوني ،21 % از روان آب كل از راه هاي اختصاصي و 7% از چمن ها مي آيد ،گر چه راههاي اختصاصي فقط 5 % از ناحيه مورد مطالعه را شامل مي شدند . مدل استيوئر و همكارانش (1997) نشان داد كه در 10 % ازروان آب  آبريز از راههاي اختصاصي مي آيد، گر چه آنها 4 % از ناحيه آبريز را تشكيل مي دادند . همچنين اينكه كاهش روان آب حاصله از راه هاي اختصاصي مي تواند به طرز قابل توجهي آلودگي منبع غير منطقه اي (غير نقطه اي ) حاصل از توسعه مناطق مسكوني را كاهش دهد . درباره روان آب حاصله از انواع مختلف راههاي اختصاصي چيز زيادي نمي دانيم . استيوئر و همكارنش (1997 ) يك راه اختصاصي آسفالته و دو راه سيماني را بررسي كردند اما آنها را مقايسه نكردند . بنر و همكارن وي ( 1993 ) تنها غلظتهائي از مواد جامد معلق ، فسفري ،كادميوم ،مس ، روي و سرب موجود در روان آب ناشي از راههاي آسفالت را گزارش دادند .
غلظتها و تخليه نيتروژن بررسي نشد . مطالعاتي بر روي روان آب حاصله از پوشا ننده هاي سطحي مختلف مورد استفاده  در جاده ها و پاركها انجام شده است . مثلا تحقيقاتي در مورد آجر فرش ها ( براتبو و  بوث 2003 ، بوث ولياويت 1999 ، جميز و تامپسن 1997 ،پرات و همكارانش 1995 ) و آسفالت متخلخل (نفوذ پذير ) (لگرت وكلانديني ،1999 ، روشدن 2001 ) نشان داده اند كه در مقايسه با سطوح آسفالت ،آجر فرش ها ميزان روان آب و غلظت ِ و فلزات موجود در آب نفوذ كرده  (براتبووبوث ، 2003 ) روان آب (جيمز و تامپسن  ،1997) را كاهش داده  آجر فرش متخلخل ،فلزات موجود  در روان آب را كاهش مي دهد . ( لگرت و كلانديني ، 1999 ) . اين تحقيقات ،شامل مواد غذايي موجود در روان آب نشده اند و راههاي ساخته شده از سنگ ريزه را كه در نيوانگلند  رايج اند. ارزيابي نكرده اند . اين رشتون (2001 )بود كه مواد غذايي موجود در روان آبِ آب سطحي حاصله از آسفالت متخلخل را آناليز كرد اما نتايج حاصله به خاطر وجود برخي گودالها (گوديها ) در مناطق مورد تحقيق وي ، قاتي شد (خلط شد ) بررسي تأثير مسالح پوشاننده مختلف بر روي مواد غذائي موجود در روان آب سطحي به علت وجود خور و آسيبهاي درياچه اي بوجود آمده بوسيله  (يوتروفيكاسيون) در نيوانگلنه ، مهم مي باشد . (فرينك ،1991 ) . منظور از اين تحقيقات ،مقايسه كميت و كيفيت روان آبِ آب سطحي حاصله از راههاي اختصاصي براي سطوح آسفالت ،آجر فرشهاي متخلخل ،ياسنگ ريزه (خرده سنگ ) بود .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آلودگی آب وجوامع:

آلودگی آب:

برحسب دیکشنری دانشگاه آمریکاتعریف آلودگی عبارتست از: غیرپاک بودن،  کثیف بودن.

آلودگی آب وقتی به وقوع می پیونددکه ماهیت فیزیکی یاشیمیایی آب تغییرکندوبه آن موادی اضافه شودبه طوریکه برای استفاده انسان ،حیوان،گیاه نامطلوب شود.

تعریفWHO:

آلودگی عبارتست از:وجودهرنوع ماده ای ازقبیل گازها، ذرات معلق، موادشیمیایی یابیولوژیکی  درآب،خاک یاهوابه مدت، شدت وحالتی که تاثیرنامطلوب برسلامت موجودات زنده بگذاردو مانع ازاستفاده مطلوب ازآن گردد.

تعریف میلر: هرتغییری درویژگی آب، خاک، هواکه اثرنامطلوب برمحیط زیست وفعالیت های انسان بگذاردآلودگی نامیده میشود.

آلودگی آب هاازنظرWHO:

آلودگی آب عبارتست از:وجودهرنوع ماده ای ازقبیل گازها، ذرات معلق، موادشیمیایی یابیولوژیکی  درآب، به مدت، شدت وحالتی که تاثیرنامطلوب برسلامت موجودات زنده بگذاردو مانع ازاستفاده مطلوب ازآن گردد.

بطورکلی آب سالم بدون بو،طعم، رنگ است.تغییردرهریک ازاین پارامترهاآلودگی آب رابه همراه خواهدداشت.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقدمه

در بسياري از مناطق تگزاس مشكل شوري در حال افزايش مي باشد. با تغيير كيفيت آب و الگوهاي كاشت، برخي مناطق ممكن است دچار آسيب شوندو كاهش عملكردها در نتيجه شوري را تجربه كند. حساسيت به صدمه شوري بسته به نوع گياه زراعي تغيير مي كند و دانستن علت و چگونگي اندازه گيري نمك ها براي كشاورزان مهم است و چگونگي حساسيت گياه زراعي به نمك ها ممكن است تغيير يابد.

چرا آب چاه مي تواند شور باشد ؟

كيفيت آب آبياري با مقادير كل املاح و انواع نمك موجود در آب تعيين مي شود. نمك تركيبي از دو عنصر يا يون مي باشد يكي بار مثبت ( مثل سديم ) دارد. و ديگري بار منفي ( مثل كلر ) دارد. آب ممكن است داراي انواع نمك از جمله كلرورسديم ،سولفات سديم ،كلروركلسيم ، سولفات كلسيم ( گچ )، كلرور منيزيوم و غيره باشد. نوع و مقدار نمك هاي آب و از اين رو شوري آن بستگي به منبع آب دارد. در مورد چاه كيفيت آب وابسته به مواد تشكيل دهنده زيرزمين كه از آن آب پمپ مي شود است. وقتي اين مواد تشكيل دهنده دريائي باشند، معمولاً چاه ها ميزان نمك خنثي بيشتري دارندو آبي كه توليد مي كنند شورتر هستند.

در مورد آب هاي سطحي كيفيت آب بستگي زيادي به منبع روان آب دارد. آب زهكش مزارع، ميادين نفتي، فاضلاب هاي شهري و صنعتي معمولا‌ً سطوح نمك زيادتري دارند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقدمه:

از دهه 1970 توجه اکثر محققین و مجامع علمی محیط زیست اثرات ظاهری الودگی اب،هوا و خاک معطوف بود برای مثال از دریاچی اری در ایالت میشیگان به عنوان یک دریاچه ی مرده نام برده می شد ویا رود خانه ی سویا هوگا  به وسیله ی مواد نفتی به قدری الوده شد که اتش گرفت.

علاوه بر ان فاضلاب 50 میلیون نفرسراسر امریکا بدون عملیات تصفیه وارد رودخانه ها وسایر ابهای سطحی می شد.

 این روند تا سال 1970 به طور گسترده ادامه داشت تا این که قوانین پاک سازی ابها،بسیاری از ناهنجاری های زیست محیطی را عوض کرد.

با صرف 50 میلیارد دلار ارزش تصفیه فاضلاب شناخته شد و تصفیه فاضلاب یکی از ملزومات زندگی شهری و مراکز صنعتی گردید.

اگر چه هزاره ی دوم میلادی به پایان رسیده است ولی بهبود کمیت و کیفیت اب پس گردی فاحش داشته است.

با ان که انسان در هدف خود در پاک سازی دریاچه ها و رودخانه ها نزدیک شده لیکن الودگی سواحل دریاچه ها ورودخانه به مواد دارویی،نفتی و پسمانده های لجن تصفیه خانه های فاظلاب را در پیش رو دارد.

افزایش اگاهی ما در مورد تغیر اب هوای جهانی وخشکسالی های ده های 80و90 باعث شده که کیفیت اب در مقایسه با کمیت ان در اینده نگران کننده تر به نظر برسد.

منابع آب

حدود %70 سطح کره ی زمین را اب فرا گرفته است اب لازمه ی حیاط تمامی موجودات زنده زمین می باشد لذا لازم است برخی ویژگی های اصلی اب مورد بررسی قرار گیرد

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

در ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح کشور پارس(پرشیا) اقدام به حفر قنات و انتقال آب کرد که الان اون منطقه ارمنستان حالاست.

حالا برمیگردیم عقب تر ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برای اولین بار در کریت (crete) سیستم های لوله کشی آب مورد استفاده قرار گرفت

در سال ۲۵۰ قبل از میلاد ارشمیدس قانون معروف خودش را ارائه کرد. حتماْ داستان قشنگشو هم میدونین. که قبلا نوشتم دیگه الان نمیارم. توضیح اینکه آقای ارشمیدس همان مبدع عدد پی در ریاضیات است.

سال ۱۰۰ بعد از میلاد رومی ها برای انتقال آب از کانال استفاده کردند.

ساخت اولین لوله چدنی سال ۱۴۵۵

۱۶۵۲ لوله کشی آب در بوستون آمریکا که از رودخانه ها آب رو توسط لوله به محل شهر میبردند.

۱۶۴۴- پادشاه لوییس پانزدهم فرمان کشیدن خط لوله  چدنی ۱۵ مایلی از مارلی-اُن-سین به قصر ورسایی را داد.  در آن زمان بزرگترین خط لوله آبرسانی بود.

۱۷۳۲- آقای پیتو لوله پیتو را برای اندازه گیری سرعت ابداع کرد. لوله پیتو L شکله.

۱۷۳۸- برنولی هیدرو دینامیکا را چاپ کرد: برنولی با تلفیق روابط نیتوتن و لایبنیتز به مباحث سیالات مبحث هیدرودینامیک و شروع کرد که بسیاری از مباحث سیالات و هیدرولیک از هیدرودینامیک کمک میگیرند، و همچنین وسایلی مثل ونتوری متر از این قوانین تبعیت میکنند، در سال ۱۷۵۲ همکار آقای برنولی یعنی اولر (لئونارد اولر) روابط انرژی را نوشت.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

قرن بيست و يكم، قرن جنگ بر سر آب نام گرفته است. در قسمت هاي مختلف دنيا، بخصوص در كشورهاي در حال توسعه، مسائل مرتبط با آب از قبيل: كمبود آب، آلودگي آب و افزايش خسارات ناشي از سيل وجود دارد. اين مسائل كمبود مواد غذايي و به دنبال آن گسترش بيماريها را در پي خواهد داشت.

چکيده

قرن بيست و يكم، قرن جنگ بر سر آب نام گرفته است. در قسمت هاي مختلف دنيا، بخصوص در كشورهاي در حال توسعه، مسائل مرتبط با آب از قبيل: كمبود آب، آلودگي آب و افزايش خسارات ناشي از سيل وجود دارد. اين مسائل كمبود مواد غذايي و به دنبال آن گسترش بيماريها را در پي خواهد داشت. بنابراين در كشورهايي مانند ايران كه با كمبود منابع آبي مواجه مي‌باشد، توجه به كليه منابع آبي از اهميت بالايي برخوردار است كه اين امر در قالب مديريت يكپارچه منابع آبي قابل اجراء خواهد بود. مديريت يكپارچه منابع آب، يك فرآيند سيستماتيك براي توسعه پايدار، تخصيص و پايش منابع آبي است كه براي اهداف اجتماعي، اقتصادي و محيط زيستي استفاده مي‌شود.

رشد روز افزون جمعيت، توسعه اراضي کشاورزي در مناطق خشک و نيمه خشک جهان، گسترش صنايع، توزيع ناهمگون زماني و مکاني آب شيرين به لحاظ کمي و محدوديت‌ها و مشکلات روزافزون کيفي منابع آبي، در بسياري از کشورها، تأمين آب مطمئن را به يکي از چالش‌هاي اساسي قرن حاضر تبديل نموده است. مديريت يكپارچه منابع آبي، ضمن جبران برخي از کمبودها، باعث افزايش ذخيره منابع آبي موجود، حداقل نمودن اثرات منفي استفاده مجزا از منابع و مديريت مؤثر و بهينه آب مي‌شود. در اين مقاله، مديريت يكپارچه منابع آبي در قالب: منابع آب سطحي، منابع آب زيرزميني، استفاده مجدد از پساب ها و آب هاي مجازي مورد بحث قرار گرفته است.
درگير بودن سازمان هاي مختلف در تأمين و مصرف آب هاي شرب، كشاورزي، صنعتي، فضاي سبز و همچنين تصفيه فاضلاب و كاربري پساب تصفيه شده، لزوم هماهنگي بيشتر بين كليه دست‌اندركاران مسائل آب براي مشاركت و به حداقل رساندن اثرات نامطلوب بخشي بودن حيطه مسئوليت‌ها و عملكردها و در نهايت مديريت يكپارچه منابع آبي را اجتناب‌ناپذير مي‌نمايد.
كلمات كليدي: مديريت يكپارچه منابع آبي، تخصيص و پايش، مصارف آبي، استفاده مجدد از پساب

سرآغاز
استفاده مجزا از منابع آبي منجر به بروز مشکلاتي از قبيل کمبود آب در مواقع خشکسالي به دليل کمبود منابع آب سطحي، ناپايداري در توليد محصول، آسيب به محيط زيست و افت تراز سطح ايستابي و اختلاط آب شور و شيرين در نواحي ساحلي مي‌گردد. در بهره‌برداري تلفيقي، نيازهاي آبي توسط دو منبع سطحي و زيرزميني تامين مي‌گردد. در اين دسته‌بندي، پساب تصفيه شده، به عنوان يک منبع آبي در مديريت يکپارچه منابع آب، بخصوص در کشور کم آب ايران، از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. توسعه بهره‌برداري از آب هاي زيرزميني در مقايسه با سد سازي داراي مزاياي متعددي بوده و مشکلات به مراتب کمتري دارد. در اين بين مي توان به هزينه کمتر، عدم وجود مشکل رسوب و تبخير، مشکلات کيفي کمتر و عدم وجود مشکلات محيط‌زيستي، اجتماعي و فرهنگي اشاره نمود.
مديريت يکپارچه منابع آبي
در جهان، تقاضا برای منابع آبی روزانه در حال افزایش است. در گذشته، آب منبعی فراوان و ارزان بود و فاضلاب نيز بدون هزینه‌ها و محدودیت‌های زیاد می‌توانست به منابع آب سطحی و یا به سیستم‌های فاضلاب تخليه گردد. به هر حال، افزایش هزینه‌های تأمین آب و دفع فاضلاب، مشوق‌های اقتصادی را برای کاربرد تکنولوژی هایی که محیط‌زیستیتر هستند و می‌توانند بازدهی استفاده از منابع طبیعی را اطمینان دهند، افزایش داده است.
بسياري از شهرهاي كشورهاي در حال توسعه، داراي رشد جمعيت بالا بوده كه بدون برنامه‌ريزي توسعه مي يابند. از پيامدهاي اين توسعه، كاهش اراضي قابل دسترس براي كشاورزي، آلودگي منابع آب سطحي و زيرزميني و تغيير كاربري منابع آب كشاورزي اطراف شهرها جهت تأمين نيازهاي شهري است. لذا استفاده مجدد از فاضلاب خام و تصفيه شده در كشورهاي در حال توسعه واقع در مناطق خشك و نيمه خشك رو به افزايش است.
معيارهاي اصلي كه بايستي در دستيابي به اهداف مديريت يكپارچه منابع آب مورد توجه قرار گيرند، عبارتند از:
• بازدهي اقتصادي در استفاده: كه به دليل كمبود آب و افزايش تقاضا براي دستيابي به حداكثر بازدهي ممكن مطرح مي‌گردد.
• پايداري اكولوژيكي و زيست محيطي: كه حفاظت اكوسيستم ها و محيط زيست براي نسل‌هاي بعدي است.
• مساوات: كه هر شخصي دسترسي مطمئن به منابع آبي داشته باشد.
منابع آبي قابل استفاده، شامل منابع آب سطحي و زيرزميني مي باشد. محدوديت منابع آبي باعث شده كه به آب هاي شور و لب شور و همچنين آب هاي حاصل از تصفيه فاضلاب ها نيز به عنوان منابع آبي توجه گردد. در اين راستا مديريت يكپارچه منابع آبي از اهميت ويژه‌اي برخوردار خواهد بود.
از ديگر منابع آبي که بخصوص در کشورهاي کم آب بايستي مورد توجه قرار گيرد، آب مجازي (Virtual Water) می‌باشد. آب مجازی آبی است که نه بصورت واقعی، بلکه بصورت مجازی در محصول نهفته است و آن میزان آبی است که برای تولید محصول مورد نیاز می‌باشد. برای مثال برای تولید یک کیلوگرم گندم به حدود 1000 لیتر آب نیاز است، لذا آب مجازی یک کیلوگرم گندم حدود 1000 لیتر است. این میزان برای یک کیلوگرم گوشت 5 تا 10 برابر است. با تجارت محصولات غذایی و یا هر نوع کالایی، یک جریان آب مجازی از کشورهای صادر کننده به کشورهای وارد کننده این محصولات ایجاد می‌گردد.
کشورهایی که با بحران آب مواجه هستند، می‌توانند محصولاتی که نیاز فراوان به آب دارند را وارد کنند. این موضوع باعث ذخیره‌سازی آب و کاهش فشار به منابع آبی و اختصاص آب در دسترس به دیگر مقاصد ‌می‌گردد. این کشورها به‌جای پمپاژ بیش از حد آب های زیرزمینی، بایستی با دخالت دادن تجارت آب مجازی در سیاست‌های آبی خود، علاوه بر دسترسی مناسب به منابع آب جهانی، از افزایش فشار به منابع محدود خود نیز بکاهند. در سطح جهانی، کشاورزی به عنوان بزرگترین بخش اقتصادی از لحاظ مصرف آب و تجارت محصولات کشاورزی، جزء اصلی‌ترین بخش تجارت آب مجازی محسوب می‌گردد.
پساب به عنوان يک منبع آبي
محدودیت منابع آبی از یک طرف و آلودگی منابع آبی موجود توسط فاضلاب های شهری، صنعتی و کشاورزی از طرف دیگر، توجه به مدیریت فاضلاب ها را دو چندان می‌کند. به دليل كمبود منابع آبي، بويژه در مناطق خشك و نيمه خشكي مانند كشور ايران، استفاده مجدد از فاضلاب تصفيه شده در آبياري فضاي سبز و كشاورزي و مصارف ديگر، به عنوان يكي از اهداف اصلي در نظر گرفته مي‌شود. لذا بررسي استانداردهاي مورد نياز در كاربريهاي مختلف و توجه به عوامل بهداشتي از قبيل پيشگيري از بروز مخاطرات بهداشتي و انتقال بيماري ها، حفاظت محيط زيست و حفظ تعادل اكولوژيكي از اهميت خاصي برخوردار است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب