مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب درياچه ها، رودخانه ها و باتلاق ها اغلب شامل ناخالصي هايي است که باعث مي شوند آب از لحاظ شکل ظاهري و بو حالت بدي به خود بگيرد. همچنين ممکن است آب شامل باکتري ها و ساير موجودات ريز زنده ديگري باشد که باعث بيماري مي شوند. آب هايي که سرچشمه آنها سطح است، قبل از آن که بتوان آنها را مورد استفاده مردم قرار داد، بايد به طور کامل تميز و تصفيه شوند.
واحدهاي تصفيه آب معمولاً با انجام مراحل زير عمل تصفيه را انجام مي دهند.
1-هوازني
2-لخته سازي
3-رسوب دهي
4-فيلتراسيون
5-گندزدايي
شرح هر يک از چهار مرحله اول در اين مقاله بيان مي شود و راهکار ساده اي براي انجام آنها ارائه مي شود.

عمليات تصفيه آب آشاميدني شهري

موارد مورد نياز:
-5 ليتر آب تصفيه نشده با کيفيت بسيار پايين.
-يک بطري پلاستيکي دو ليتري در دار.
-دو عدد بطري پلاستيکي دو ليتري که يکي از آنها از انتها بريده شده و ديگري از قسمت بالا بريده شده باشد.
-يک بشر بزرگ (به ظرفيت دو فنجان) و يا يک ظرف مدرج ، به طوري که بتوان بطري پلاستيکي را به صورت وارونه درداخل آن قرار داد.
-دو قاشق چاي خوري زاج سفيد.
-يک و نيم فنحان ماسه ريز (ماسه ساحل ياماسه بادي).
-يک و نيم فنجان ماسه درشت.
-يک فنجان ريگ (سنگريزه)، بهتر است از سنگ هاي آکواريوم با رنگ طبيعي و شسته شده استفاده شود.
-يک عدد کاغذ صافي.
-يک دستگاه زمان سنج .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

علت توليد باران اسيدي : یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است. در برخی نواحی صنعتی و بر اثر فعالیت‌های کارخانه‌ها میزان گوگرد دي اكسيد SO₂ و نيتروژن اكسيدها NO_x در هوا افزایش یافته است. این دو ماده در اتمسفر با اکسیژن و بخار آب واکنش شیمیایی ایجاد می کنند و به صورت نيتريك اسيد و سولفوریک اسيد در می‌آیند. این ذرات اسیدی مسافت های طولانی را بوسیله باد طی می‌کنند و به صورت باران اسیدی بر سطح زمین فرو می‌ریزند. چنین بارش‌هایی ممکن است به صورت برف یا باران یا مه نیز در بیاید. معمولا نزولات جوی به علت حل شدن كربن دی‌اکسید هوا در آن و تشکیل کربنیک اسيد بطور ملایم اسیدی هستند و PH باران طبیعی آلوده نشده حدود 6.5 می‌باشد. پس نزولاتی که به مقدار ملاحظه‌ای قدرت اسیدی بیشتری داشته باشند و PH آنها کمتر از 5 باشد، باران اسیدی تلقی می‌شوند…علت توليد باران اسيدي : یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است. در برخی نواحی صنعتی و بر اثر فعالیت‌های کارخانه‌ها میزان گوگرد دي اكسيد SO₂ و نيتروژن اكسيدها NO_x در هوا افزایش یافته است. این دو ماده در اتمسفر با اکسیژن و بخار آب واکنش شیمیایی ایجاد می کنند و به صورت نيتريك اسيد و سولفوریک اسيد در می‌آیند. این ذرات اسیدی مسافت های طولانی را بوسیله باد طی می‌کنند و به صورت باران اسیدی بر سطح زمین فرو می‌ریزند. چنین بارش‌هایی ممکن است به صورت برف یا باران یا مه نیز در بیاید. معمولا نزولات جوی به علت حل شدن كربن دی‌اکسید هوا در آن و تشکیل کربنیک اسيد بطور ملایم اسیدی هستند و PH باران طبیعی آلوده نشده حدود 6.5 می‌باشد. پس نزولاتی که به مقدار ملاحظه‌ای قدرت اسیدی بیشتری داشته باشند و PH آنها کمتر از 5 باشد، باران اسیدی تلقی می‌شوند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

-اگر قطره ای که از یک قطه چکان در حال خروج است را در نظر بگیرید، این قطره در مقایسه با آب داخل یک لیوان نسبت آب شیرین در دسترس جهان به آبهای شور آن را نشان می دهد. به عبارت دیگر آب شیرین قابل دسترس جهان قطره ای در مقایسه به کل آب بیش نیست.
-کمبود آب یکی از چالشهای مهم جهان در هزاره سوم است.
-بطور متوسط 70 درصد این آب به مصرف کشاورزی می رسد که در کشور ما این رقم به بیش از 90درصد برآورد کرده اند.
-اکنون میزان سرانه آب در دنیا یک سوم کمتر از مقدار آن در 30 سال پیش است
-خاورمیانه متمرکزترین منطقه کم آب دنیاست و از میان 14 کشور، 9 کشور کم آب هستند.
-با توجه به اینکه تمام رودخانه های خاورمیانه بین چند کشور مشترک است، تنش بر سر حق آب در سرتاسر -این منطقه به یک مساله مهم سیاسی تبدیل شده است و ممکن است در آینده این موضوع به درگیریهایی منجر شود.
-با کاهش آب کشاورزی، واردات مواد غذایی افزایش می یابد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

‌قانون آب 

27/4/1347

‌فصل اول - كليات

‌بخش اول - مالكيت عمومي و ملي آب
‌ماده 1 - كليه آبهاي جاري در رودخانه‌ها و انهار طبيعي و دره‌ها و جويبارها و هر مسير طبيعي ديگر اعم از سطحي و زيرزميني و همچنين سيلابها و‌فاضلابها و زه‌آبها و درياچه‌ها و مردابها و بركه‌هاي طبيعي و چشمه‌سارها و آبهاي معدني و منابع آبهاي زيرزميني ثروت ملي محسوب و متعلق به عموم‌است و مسئوليت حفظ و بهره‌برداري اين ثروت ملي و احداث و اداره تأسيسات توسعه منابع آب به وزارت آب و برق محول مي‌شود.
‌ماده 2 - بستر انهار طبيعي و رودخانه‌ها اعم از اين كه آب دائم يا فصلي داشته باشند متعلق به دولت است و پهناي آن تا حدي است كه مسير‌رودخانه يا نهر را در حداكثر طغيان معمولي نشان دهد و همچنين است ساحل درياها و درياچه‌ها طبق قانون اراضي ساحلي مصوب 1346.5.25‌ايجاد هر نوع اعياني در بستر انهار و رودخانه‌ها و در سواحل دريا و درياچه‌ها اعم از طبيعي و يا مخزني با توجه به حريم قانوني ممنوع است مگر با‌اجازه وزارت آب و برق.
‌تبصره 1 - حداكثر طغيان در مورد هر رودخانه و نهر طبيعي با توجه به آمار هيدرولوژي رودخانه‌ها و انهار و داغ‌آب در بستر طبيعي آنها بدون‌رعايت اثر ساختمان تأسيسات آبي از طرف وزارت آب و برق تعيين خواهد شد.
‌تبصره 2 - وزارت آب و برق در صورتي كه اعيانيهاي موجود در بستر انهار و رودخانه‌ها را براي بهره‌برداري آب و برق مزاحم تشخيص دهد به‌مالك يا متصرف اعلام خواهد كرد كه ظرف مدت معيني در تخليه و قلع اعياني اقدام كند و در صورت استنكاف وزارت آب و برق با نظارت دادستان يا‌نماينده او اقدام به تخليه و قلع خواهد كرد.
‌در صورتي كه تا تاريخ تصويب اين قانون ايجاد اعياني با كسب اجازه از مقامات ذيصلاحيت شده باشد فقط خسارت اعياني به ترتيب مقرر در ماده 50‌تعيين و پرداخت مي‌شود.
‌بخش دوم - حقابه و اجازه مصرف
‌ماده 3 - حقابه عبارت از حق مصرف آبي است كه در دفاتر جزء جمع يا اسناد مالكيت يا حكم دادگاه يا مدارك قانوني ديگر قبل از تصويب اين‌قانون به نفع مالك آن تعيين شده باشد.
‌ماده 4 - اجازه مصرف حقي است كه به منظور استفاده مفيد و معقول از آب با رعايت مقررات پيش‌بيني شده در اين قانون از طريق صدور پروانه به‌اشخاص حقيقي يا حقوقي واگذار مي‌شود.
‌ماده 5 - در رودخانه‌هايي كه مجموع حقابه مصرف‌كنندگان بيش از ميزان واقعي و عادي رودخانه‌ها باشد و حقابه‌هاي موجود به مصرف مفيد نرسد‌وزارت آب و برق مي‌تواند در هر ناحيه تا تاريخ اعلام اجراي قانون ملي شدن آب به وسيله هيأتهاي سه نفري و پنج نفري طبق مواد 7 و 8 اين قانون با‌توجه به مدارك موجود و ميزان آب رودخانه و كيفيت تقسيم و مصرف و معمول محل در تعيين ميزان حقابه مصرف‌كنندگان تجديد نظر كند و نظريه‌هيأتهاي مزبور پس از قطعيت به وسيله وزارت آب و برق به مورد اجرا گذارده مي‌شود.
‌ماده 6 - از تاريخ اعلام اجراي ملي شدن آب در هر ناحيه و منطقه وزارت آب و برق مكلف است طبق ماده 7 اين قانون با تعيين هيأتهاي سه نفري‌پروانه مصرف مفيد با قيد حجم آب قابل تحويل براي امور كشاورزي يا صنعتي يا مصارف شهري و ساير مصارف مذكور در اين قانون براي دارندگان‌حقابه يا مصرف‌كنندگان صادر كند و پس از صدور پروانه مصرف مفيد حقابه‌هاي موضوع ماده 3 منتفي است.
‌

منبع:مرکز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

امروزه مصرف آب های داخل بطری رواج بسیاری پیدا كرده است. برخی از مردم معتقدند آب هایی كه دارای مواد معدنی غنی می باشند برای انسان مفید هستند. اساسا سه نوع آب بطری وجود دارد:
1- آب معدنی طبیعی: این نوع آب باید از یك منبع زیرزمینی و محفوظ از هرگونه آلودگی بوده و توسط مقامات مسئول ثبت شده باشد. استاندارد های مختلف میكروب شناسی را دارا باشد و به طور مداوم تست شود، هیچ گونه عمل دیگری به جز تصفیه با دی اكسید كربن یا تصفیه عادی روی آن انجام نشود و در همان منبع آب مربوطه داخل بطری ریخته شود. به علاوه این آب باید دارای تركیبات خاص شیمیایی باشد. آب های معدنی طبیعی در مقایسه با انواع دیگر آب های بطری دارای بهترین كیفیت هستند.

2- آب چشمه: از یك منبع زیرزمینی مشخص می آید. این آب نیز باید در همان محل، داخل بطری ریخته شده و با استانداردهای شیمیایی و میكروب شناسی سازگار باشد تنها عملی كه می تواند روی این آب انجام شود تصفیه با دی اكسید كربن یا تصفیه عادی است، لزومی ندارد آب چشمه تركیبات شیمیایی خاص داشته باشد و یا قبل از این كه وارد بازار شود توسط مقامات مسئول شناسایی و ثبت شود.
3- آب آشامیدنی: به هر آبی كه داخل بطری ریخته شده باشد گفته می شود. ممكن است از هر منبع آبی باشد و چه بسا این منبع، زیرزمینی هم نباشد، حتی می تواند از آب های معمول لوله كشی بوده و یا از منبع اصلی توسط تانكر به كارخانه پر كننده بطری فرستاده شود. ممكن است روی این آب اعمالی از قبیل تغییر تركیبات شیمیایی یا كاهش تعداد میكروب ها را انجام دهند؛ حتی برخی از كارخانه ها به منظور این كه طعم این آب شبیه آب چشمه معدنی شود نمك معدنی به آن اضافه می كنند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

«جنگ آب» واژه ای است كه در سال های اخیر كارشناسان مسائل بین الملل و استراتژیست ها آن را زیاد تكرار می كنند. نیازهای رو به رشد، محدودیت منابع، تبعات توسعه ناپایدار و دخالت های گاه و بیگاه انسان در چرخه آب همگی از جمله عواملی است كه موجبات بروز نگرانی و دغدغه خاطر مجامع بین المللی را در زمینه تأمین نیازهای آبی جامعه انسانی فراهم كرده است. بحث آب حتی به اجلاس مختلف سازمان ملل متحد نیز رسیده است و این بیانگر آن است كه بحران آب هر روز ابعاد تازه تر و گسترده تری به خود می گیرد. مطالعات فائو نشان می دهد ۹۳ كشور جهان امروز با بحران آب مواجه هستند، ضمن آن كه وضعیت ۱۰ كشور برای تأمین آب بحرانی است و در عین حال این كشورها بیش از نیمی از منابع آبی خود را به بخش كشاورزی اختصاص داده اند.
بخش كشاورزی نقشی بسیار حیاتی در تمام اقتصادها من جمله اقتصاد ملی ایران دارد به طوری كه بیش از ۲۷ درصد تولید ناخالص ملی، ۲۶ درصد اشتغال و تأمین بیش از ۸۵ درصد از نیاز غذایی كشور وابسته به بخش كشاورزی است.
شرایط خاص اقلیمی ایران كه خشكی و پراكنش نامناسب زمانی و مكانی بارندگی و تبخیر بالای آب واقعیت های گریزناپذیر آن است هرگونه تولید مواد غذایی و كشاورزی پایدار را منوط به استفاده صحیح و منطقی از منابع محدود آب كرده است. در واقع امروز آب و آبیاری مهمترین نهاده تولید محصولات كشاورزی و محدودكننده ترین عامل توسعه كشاورزی محسوب می شود، ضمن آن كه وجود فاضلاب ها، روان آب ها و زباله های شهری، سیلاب ها و فاضلاب های صنعتی بروز بحران آب را در سطح بین المللی، منطقه ای، ملی و محلی شدیدتر كرده است. در چنین شرایطی یك مدیریت مطلوب (به ویژه مدیریت اقتصادی و مالی) جهت مقابله با بحران، می تواند بسیار راهگشا باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

انواع صافى‌ها

صافى‌ها به‌منظور جلوگيرى از ورود مواد ناخواسته به داخل سيستم آبيارى قطره‌اى به‌کار برده‌ مى‌شوند. صافى‌ها انواع و اقسام مختلف دارند اما در آبيارى قطره‌اى سه نوع آن بيشتر کاربرد دارد که عبارتند از صافى‌هاى صافى‌دار (Screen)، صافى‌هاى شنى و صافى‌هاى سانتريفوژى يا سيکلونى کهد در شکل (انواع مختلف صفا‌هاى توري، شنى و سانتريفوژي) نشان داده شده است.

صافى‌هاى تورى
صافى‌هاى تورى متداول‌ترين نوع فيلتر درآبيارى قطره‌اى است. غالباً در فرآيند تصفيه آب ابتدا يک صافى تورى قرار داده مى‌شود. همان‌طور که در شکل (انواع مختلف صافى‌هاى توري، شنى و سانتريفوژي) مشاهده مى‌گردد در صافى‌هاى تورى آب پس از آنکه وارد دستگاه صافى شد قبل از خروج از آن از يک صفحه سوراخ‌دار عبور مى‌کند. صافى‌ها از نظر قطر چشمه‌ها استاندارد و بر حسب عددى به نام شماره‌مش (mesh) مشخص مى‌گردند. در جدول (طبقه‌بندى صافى‌ها و اندازه ذرات) طبقه‌بندى صافى‌ها بر حسب شماره مش نوشته شده است. مثلاً درصافى‌هاى شماره ۴۰ قطر چشمه‌هاى صافى ۴۲۵ ميکرون است و اين صافى مى‌تواند مانع از عبور ذرات سيلت بشود. صافى‌هايى که در آبيارى قطره‌اى به‌کار برده مى‌شود غالباً از مش شماره ۱۰۰ يا ۲۰۰ درست شده‌اند که قادرند موادى را که قطر معادل آنها ۱۵۰ يا ۷۵ ميکرون باشد از آب جدا سازند.
صافى‌هاى شنى
صافى‌هاى شنى از محفظه‌اى که درآن گراول‌هاى ريز و شن ريخته شده است درست شده‌اند. اين صافى‌ها قادرند مقدار نسبتاً زيادى ذرات معلق را از آب جدا نمايند. توانايى آنها در خارج ساختن ذراتى که قطرشان بين ۱۰۰ تا ۲۵ ميکرون است بر اساس استاندارد ASAE در اين صافى‌ها دبى جريان به ازاء هر متر مربع سطح فيلتر نبايد از ۱۴ ليتر در ساعت تجاوز کند. ضخامت صافى‌هاى شنى مى‌بايست حداقل ۵۰ سانتى‌متر باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

يک سيستم آبيارى از اجزاء مختلفى تشکيل شده است که بايد به‌صورت هماهنگ کار کنند تا هدف از اجراء سيستم را تأمين نمايند. در کارهاى کشاورزى سيستم‌هاى آبيارى براى اين طراحى و اجراء مى‌شوند که آب مورد نياز زراعت را در زمان معين در اختيار گياه قرار دهند.
هر سيستم با شبکه آبيارى از ۴ قسمت عمده تشکيل شده است که عبارتند از:
۱. منبع آب (Water Source)
۲. سيستم انتقال آب به مزرعه (Delivery System to Field)
۳. سيستم توزيع آب در مزرعه (Distribution System in the Field)
۴. سيستم کاربرد آب در مزرعه (Application System)
منبع آب ممکن است قنات يا چاه باشد. در قنات آب با دِبى‌ ثابت در تمام ايام سال از آن خارج مى‌شود ولى در چاه هر چند دبى ثابت است اما زمان استخراج در اختيار زارع مى‌باشد، در چنين شرايطى حداکثر ظرفيت سيستم آبيارى از نظر مصرف آب نبايد از دبى قنات يا چاه بيشتر باشد در پاره‌اى موارد منبع آب ممکن است رودخانه‌اى باشد که آب از آن منحرف و وارد کانال‌هاى انتقال مى‌گردد. در اين مورد دبى در ايام مختلف سال متغير بوده و لازم است تغييرات فصلى دبى نيز در نظر گرفته شود تا کمبود آب در برخى مواقع سال باعث کاهش و يا از بين رفتن محصول نشود. در جاهايى که سد احداث شده باشد و آب مورد نياز سيستم آبيارى از مخازن اين‌گونه سدها تأمين مى‌شود ممکن است بنا به تقاضاى زارع هر مقدار آب و در هر زمان که بخواهد در اختيار وى قرار گيرد. در اين وضعيت ايده‌آل سيستم آبيارى از قابليت انعطاف زيادى برخوردار خواهد بود.
در پاره‌اى موارد ممکن است آب به‌طور موقت در مخازنى ذخيره و سپس مورد استفاده قرار گيرد. مخازن کوچک داخل مزرعه نقش مهمى را در طرح‌هاى آبيارى ايفاء مى‌کنند. بعضى از اين مخازن براى ذخيره آب برگشتى از مزارع ساخته مى‌شوند تا در اراضى پائين دست مورد استفاده قرار گيرد. در وضعيتى که شرايط طبيعى ايجاب کند آب رودخانه در هنگام پرآبى در مخازن داخل رودخانه‌اى (On-stream reservoirs) و يا با انحراف آب در مخان خارج رودخانه‌اى (Off-stream reservoirs) ذخيره شده و سپس در هنگام کم آبى مورد استفاده قرار مى‌گيرد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب