مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب این ماده حیاتی و با اهمیت در دنیا نقش بسیار مهمی را درشکل گیری تمدنها و استمرار آنها داشته است مروری بر سوابق تمدنهایی که در طول تاریخ شکل گرفته اند و شکوفا شده اند نشانگر این واقعیت است که وجود آب و امکان دسترسی به آن یکی از کلیدی ترین عوامل فراگیری و استمرار آنها بوده است .
افزایش تقاضا برای آب و اوجگیری رقابت بین مصرف کنندگان مختلف موجب شده انسان برای ایجاد موازنه وتعادل بین توزیع نیازها و منابع آب موجود مستقیما در وضعیت طبیعی رودخانه ها دخالت کند و با ایجاد تاسیسات گوناگون ذخیره و توزیع آب شرایط طبیعی را به منظور تامین نیازهای خود تغییر دهد .
آب معدنی و آب شرب بعنوان یکی از نیازهای اساسی روزمره انسان و استمرار حیات میباشد . میزان نیاز روزمره هر فرد ۱ تا ۲ لیتر میباشد که بستگی به شرایط آب و هوایی و سن و سال دارد . استفاده از آب آشامیدنی سالم و گوارا یکی از مهمترین فاکتورهای مصرف آب میباشد که از سالیان بسیار دور به آن توجه شده است .
منشا حدود ۸۰٪ از بیماریهای انسان عدم دسترسی به آب سالم است . ۷۵٪ از مردم جهان سوم از امکانات آب برای مصارف بهداشتی محرومند بنابر این زمان این تصور نادرست که آب سالم به هر میزان که مورد نیاز باشد به وفور در دسترس است دیگر سپری شده است واقعیت آن است که آب سالم و گوارا کمیاب و گرانبها میباشد آلودگیها با ایجاد تغییرات نامطلوب در خواص فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی کیفیت آب را تنزل میدهند و در مراحلی آب را از حیطه انتقاع ساقط مینمایند .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

«دولت ها و نه بخش خصوصی باید در بهبود دستیابی عمومی به آب آشامیدنی سالم تلاش کنند.» این پیام نمایندگان ۱۴۸ کشور دنیا در روز پایانی اجلاس آب ۲۰۰۶ در مکزیکوسیتی بود که بر بهبود کیفیت آب در سراسر دنیا تاکید می کردند. در این سمینار بیشترین نگرانی از افزایش عرضه آب های معدنی ( بطری شده) در کشورهای مختلف بود که به وسیله بخش خصوصی به فروش می رسد.
این صنعت در سراسر جهان معادل ۱۰۰ میلیارد دلار در سال درآمد دارد. بنابر اظهارات گروه های مخالف و سایر منتقدان «دولت ها باید امکاناتی را ایجاد کنند که استفاده از آب تصفیه شده بهبود یابد و مردم بتوانند از آب لوله کشی در منازل استفاده کنند.»
در بیانیه این اجلاس که به تصویب رسید صراحتاً به بخش خصوصی اشاره نشده است اما به دولت ها تذکر داده شد «که حکومت نقش اساسی را در ارتقای کیفیت آب سالم آشامیدنی به عهده دارد.»
والتر اردلن یک مقام رسمی یونسکو در هتل مکزیکو سیتی جایی که نمایندگان دولت ها برای اجلاس آب با یکدیگر ملاقات کردند گفت «بسیاری از مناطق نیازمند بالا بردن ظرفیت نگهداری آب به منظور تطابق با تغییرات آب و هوا هستند.» این در حالی بود که هر یک از سران که در این ملاقات صحبت می کرد- از چهره های تجاری تا مقامات دولتی- ادعا می کردند که «تاکنون بیش از آنچه که قانون در دهه ۱۹۹۰ تعیین کرده ما هیچ امکانات قانونی اضافی و هیچگونه حمایتی را به مجریان بخش خصوصی در گرفتن حاکمیت های محلی آب (برای توزیع آب ) ارائه نداده ایم.»
اعتراضات خیابانی در بولیوی و گواتمالا بنگاه های خصوصی را وادار کرد که از برخی قراردادها عقب نشینی کند و در مورد امضای قراردادهای جدید نیز محتاطانه تر عمل کند. درروز پایانی اجلاس حدود دو هزار معترض در پایتخت نیکاراگوئه - ماناگوئه - راهپیمایی کردند و از دولت خواستند خدمات بهداشتی آب را بهبود بخشد، نه آن که را به بخش خصوصی واگذار کند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

سر منشأ اصلی یکی از بزرگ ترین بحران های زیست محیطی آینده جهان آب است: خشک شدن دریاچه آرال در آسیای مرکزی، افزایش تقاضا و کاهش منابع آب، با رشد ناسیونالیسم و رقابت میان پنج کشور آسیای مرکز ی توأم شده است که در نتیجه، مانع از دستیابی به یک راهکار منطقه ای و کارآمد برای جایگزینی سیستم مدیریت آب از نوع خاص اتحاد جماهیر شوروی سابق می باشد.
مقاله حاضر علت های ریشه ای این مسئله را مورد بررسی قرار داده و بر آن است نشان دهد کشمکش بر سر آب آسیای مرکزی را فرا گرفته و همین امر موجب ایجاد جو سیاسی ناآرامی است که آهنگ همکاری را کند کرده است. به طور اخص، کشورهای آسیای مرکزی به دنبال حل تضمین شده مسائل مرتبط با آب هستند؛ دغدغه های ملی برای توسعه اقتصادی، نیاز به کنترل تنش های قومی و شورش های اجتماعی و نیز میل به مدیریت زوال زیست محیطی و رشد جمعیت از دلایلی است که آنان را به این امر تحریص می کند. همچنین سعی شده است علل عدم موفقیت معاهده ها و مؤسسات منطقه ای در آسیای مرکزی – که نوعاً ابزارهای سود مندی جهت فراهم کردن زمینه های مشارکت قلمداد می شوند – بررسی گردند. در قسمت پایانی مقاله نیز، توصیه هایی جهت بهبود خط مشی های مدیریت آب در این منطقه، مشتمل بر امکان استفاده از مشکل قدیمی دریاچه آرال برای وارونه کردن جریانات موافق/ مخالف، ایراد شده است. بخش نخست این مطلب را باهم می خوانیم.
آب از اهمیت خاصی در منطقه آسیای مرکزی برخوردار است. پنج کشور قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان که از اتحاد جماهیر شوروی سابق جدا شدند، با مساحتی بالغ بر چهار میلیون کیلومتر مربع، وسیع تر از مساحت سه کشور هند و پاکستان و بنگلادش بوده و تقریباً ۶۰ میلیون نفر جمعیت دارند. بخش عمده آب آشامیدنی این منطقه از چشمه های رشته کوه های بلند پامیر و تی ین شان (Tien shan) در قسمت شرقی منطقه آسیای مرکزی تأمین می شود که به رودهای اصلی این منطقه یعنی جیحون و سیحون (که از غرب و شمال به سمت دریاچه آرال سرازیر هستند) می ریزند. به دلیل واقع شدن این منطقه در نواحی خشک و نیمه خشک مناطق کشاورزی جهان، کشاورزی تنها به روش آبیاری میسر است که مستلزم سیستم های پیچیده تقسیم منابع آب است. بیش از ۳۵۰۰ سال قبل، "بین النهرین" آسیای مرکزی محل اسکان جوامع پیشرفته و وابسته به آب بود که سیستم های آبیاری آنان، آب مورد نیاز میلیون ها هکتار زمین را فراهم می کرد. در اواخر قرن نوزدهم میلادی، پس از استیلای روسیه بر این مناطق، به منظور کشت وسیع پنبه، استفاده از فناوری های نوین آبیاری آغاز شد. منابع آبی آسیای مرکزی که روزگاری تمام نشدنی به نظر می رسید، در دهه های ۱۹۷۰-۱۹۶۰ میلادی رو به کاهش گذاشت.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آمار مربوط‌ به‌ بحران‌ روبه‌ وخامت‌ آب‌ در جهان‌ از جمله‌ اخباری‌ است‌ كه‌ برای‌ هر شنونده‌یی‌ تكان‌دهنده‌ است‌ و برخی‌ را با احساس‌ عجز همراه‌ می‌كند.
در حال‌ حاضر ۴۰ درصد جمعیت‌ جهان‌ با كمبود آب‌ مواجهند و افراد مبتلا به‌ بیماری‌هایی‌ كه‌ به‌ وسیله‌ آب‌ منتقل‌ می‌شوند، نیمی‌ از تخت‌های‌ بیمارستانی‌ را اشغال‌ كرده‌اند.
امكان‌ افزایش‌ منابع‌ آب‌ شیرین‌ جهان‌ وجود ندارد و تنها كاری‌ كه‌ می‌توان‌ كرد، بهبود روش‌های‌ استفاده‌ از آن‌ است‌. رشد جمعیت‌ جهان‌ پیش‌ از آنكه‌ به‌ مرحله‌ ثبات‌ برسد تا آینده‌یی‌ نامعین‌ ادامه‌ خواهد داشت‌. بیماری‌هایی‌ كه‌ توسط‌ آب‌ منتقل‌ می‌شود هم‌اكنون‌ در هر هشت‌ ثانیه‌ جان‌ یك‌ كودك‌ را می‌گیرد. آب‌ در حال‌ تمام‌ شدن‌ نیست‌ بلكه‌ مشكل‌ این‌ است‌ كه‌ بطور مرتب‌، تعداد كسانی‌ كه‌ در مصرف‌ آن‌ شریك‌ می‌شوند، افزایش‌ می‌یابد. تغییرات‌ جوی‌ نیز بر منابع‌ آب‌ تاثیرگذار است‌ اما این‌ تاثیرات‌ قابل‌ پیش‌بینی‌ نیستند. برخی‌ مناطق‌، خشك‌تر و برخی‌ مناطق‌ مرطوب‌تر خواهند شد. بیابان‌ها به‌ احتمال‌ زیاد گسترش‌ می‌یابند و رودخانه‌ها كم‌آب‌تر می‌شوند، اما تعداد وقوع‌ سیل‌ افزایش‌ خواهد یافت‌. سازمان‌ ملل‌ متحد هشدار داده‌ است‌ كه‌ در حال‌ حاضر ۴۰ درصد از مردم‌ جهان‌ هنوز از داشتن‌ ابتدایی‌ترین‌ امكانات‌ بهداشتی‌ محرومند و اگر جهان‌ با میزان‌ فعلی‌ به‌ مصرف‌ آب‌ ادامه‌ دهد تا سال‌ ۲۰۲۵ میلادی‌ بیش‌ از دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون‌ نفر در جهان‌ با كمبود آب‌ مواجه‌ خواهند شد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

همانگونه كه تنفس هوا امری بدیهی است مصرف آب هم نیاز حیاتی است . سابقا تصور می شد منابع آب نامحدودند ، اما امروزه حتی كشورهای پیشرفته ، محدودیت منابع آبی را درك نموده اند. آب كیمیاترین منابع موجود در جهان است و از اساسی ترین الزامات فعالیتهای بشری محسوب می شود و اهمیت زیست محیطی آن را نمی توان نادیده انگاشت. متاسفانه فعالیت های بشری موجبات تنزل كمی و كیفی منابع آب را فراهم ساخته است. پیش بینی های تكان دهنده به مدد آمار، وضعیت منابع آب جهان را بسیار مخاطره آمیز نشان می دهد . سیاره زمین ( سیاره آب منظومه شمسی ) با كمبود آب روبرو شده است .فعالیتهای مخرب و استفاده نا كار آمد منابع آب و در كنار آن افزایش جمعیت و افزایش تقاضای آب منابع آب را در چند دهه اخیر به شدت محدود نموده است.سازمان ملل اظهار می دارد كمبود منابع آب سبب كاهش زمین های كشاورزی گردیده است و تولید مواد غذایی در دهه های اخیر به شدت مخاطره آمیزمی نماید .كمبود منابع آب به عنوان تهدیدی جدی برای حیات بشر مطرح است . تغییرات آب و هوایی و كاهش جنگل های بارانی ، كاهش ضخامت لایه ازن همه و همه كمبود آب را تشدید می كنند.كمبود آب اثرات جانبی و غیر مستقیم نیز دارد.نظیرافزایش فقر و گرسنگی ، تخریب اكوسیستم ، بیابان زایی ، تغییرات آب و هوا و حتی صلح جهانی را مورد تهدید قرار می دهد . جهان امروز می بایستی با مشاركت دولت ها و بخش خصوصی در یافتن یك راه حل فوری و اضطراری برای پاسخگویی به بحران آب قدم های جدی تری بردارد.بررسی آماری میزان مصرف آب ، وضعیت آب در جهان را روشن تر می سازد. به طور میانگین در سطح جهانی آب شرب و بهداشت ۱۰ درصد مصارف را تشكیل می دهند و فعالیتهای صنعتی ، تفریحی و تجاری و سایر حدود ۲۰ درصد و كشاورزی به تنهایی ۷۰ درصد منابع آب را مصرف می نماید . در برخی از كشورها به ویژه كشورهای آفریقایی در مناطق صحرایی و ساحل آفریقا ۹۰ درصد منابع آب صرف كشاورزی می گردد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

كل آب موجود در كره زمین ۱۳۸۶ میلیون كیلومتر مكعب است، كه در سه لایه : اتمسفر (بالای زمین ) ، بیوسفر یا زیست كره (روی زمین) ، لیتوسفر یا سنگ كره (زیرزمین) ، دیده می شود.
اتمسفر: در لایه بالایی یا اتمسفر، ابرها، جلوه وجود آب هستند. این آب ناشی از حركت رطوبت ، تراكم و تبرید است . آب به صورت رطوبت حتی در هوای صاف و بدون ابر هم وجود دارد كه به علت تبخیر از لایه سطحی اقیانوس ها سطح خاك و تبخیر تعریق گیاهان بدست می آید.۹۰% از تبخیر جهان تنها از سطح اقیانوس ها صورت می گیرد جنگلهای جهان حدود ۸% از رطوبت را به وجود آورده و بقیه از سایر سطوح حاصل می شود. این چرخه ، مداوم ادامه دارد و حجم آن ثابت است .آبهای موجود در اتمسفر را معادل ۱۲ هزار و ۹۰۰ كیلومترمكعب تخمین زده اند كه معادل یك هزارم كل آب موجود در جهان است. این مقدار آب اگر به یك باره فرو ریزد می تواند كل سطح كره زمین، كه حدود ۵۱۶ میلیارد كیلومتر مربع است را در یك لایه به ارتفاع ۵/۲ سانتیمتری، بپوشاند.
روی كره یا آب های سطحی:
آبهای سطحی دنیا حدود یازده میلیون و ۶۳۰ هزار كیلومتر مكعب است . حجم آبهای شیرین كره زمین معادل ۳۵۰۳۰ هزار كیلومتر مكعب بوده كه ۲ هزار و ۱۲۰ كیلومتر آن در رودخانه ها جاری و ۱۰۲ هزار كیلومتر مكعب آن در دریاچه ها و باتلاق های محصور در خشكی ها هستند. ۲ درصد از این آب ها تنها در یك دریاچه به نام بایكال و ۲۰ درصد در دریاچه های ۳گانه آمریكا، هورون، میشیگان ، سوپریور و بقیه در دریاچه های پراكنده جهان در فنلاند، روسیه، سوئد، آلمان، سوئیس ، آفریقا و ... پراكنده اند. سهم ایران برای دریاچه های بختگان با وسعت با وسعت ۶۱۰ كیلومتر مربع فقط معادل ۹۱۵% كیلومتر مكعب ، برای دریاچه های گهر ۶ هزارم كیلومترمكعب، دریاچه تار ۷ هزارم كیلومترمكعب و دریاچه ارومیه ۵۰ كیلومترمكعب است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اگر فیلم «آقای هالو» را دیده باشید حتماً بیابانهایی که هنرپیشه اصلی فیلم قصد خریداری آن را داشت را به خاطر دارید، که الآن بخشهایی از همین سرزمینی شده که من و تو در حال حاضر، نشسته ایم، کار می کنیم، درس می خوانیم و در نهایت زندگی می کنیم، در قوطی کبریتهایی که هم اکنون جای خود را به آن زمینهای وسیع داده. اما تهران سه دهه پیش کجا و الآن کجا؟ رشد بی رویه جمعیت به دلیل مهاجرت به تهران و در پی آن ناهمگونی فرهنگی و عدم برنامه ریزی صحیح و دهها مورد دیگر کلان شهر تهران را با مشکلات فراوان روبرو ساخته است.
تهران برخلاف اغلب شهرهای بزرگ دنیا در کنار رودخانه به وجود نیامده به همین دلیل بخشی ازآب موردنیاز از نقاط دوردست و رودخانه های اطراف تأمین و منتقل می شود تا سال ۱۳۰۶ آب شهر توسط ۲۶ رشته قنات با مجموع آبدهی حدود ۷۰۰ لیتر در ثانیه تأمین می شد. دراین سال عملیات احداث کانال انتقال آب رودخانه کرج به تهران آغاز شد. این کانال که ۵۳ کیلومتر طول داشت و آب را از روستای بیلقان کرج به جمشید آباد تهران منتقل می کرد طی ۴ سال احداث شد و با توجه به اینکه ۲۰ کیلومتر از این کانال سرپوشیده و بقیه روباز بود لذا احتمال آلودگی و تلف شدن آب وجود داشت. از طریق این کانال مقدار ۵۳ سنگ به عنوان حق آبه و مقداری هم به عنوان سهمیه نه هشتادو چهارم به آب تهران افزوده شد و به این ترتیب جمعاً قریب به یکصد سنگ (حدود ۱۶۰۰ لیتر در ثانیه) آب توسط جویها در شهر توزیع و به آب انبارهای منازل انتقال می یافت.
در سال ۱۳۲۹ طرح اولیه لوله کشی تهران برای جمعیتی معادل نهصدهزار نفر به مرحله اجرا درآمد و دو خط لوله فولادی به قطر ۴۰ اینچ و با ظرفیت ۲۴۲ هزار مترمکعب در شبانه روز برای انتقال آب از آبگیر بیلقان به اولین تصفیه خانه تهران (جلالیه ) درنظر گرفته شد.بهره برداری از خط اول خطوط لوله فولادی و تصفیه خانه جلالیه در سال ۱۳۳۴ آغاز شد. همچنین درسال ۱۳۳۳ به منظور مهار بارشهای آسمانی ، مطالعات ساخت سد امیرکبیر در ۴۰کیلومتری شمال غربی تهران (از آبگیر خرسنگ کوه) درحوالی کیلومتر ۲۳ جاده کرج به چالوس نزدیک به روستای واریان آغاز شد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

روش های مقابله با بحران آب

روش های مقابله با بحران آب بحران حادثه ایست که به طور طبیعی ویا به وسیله بشر، به طور ناگهانی ویا به صورت فزاینده به وجود آید که برای برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری، اساسی و فوق العاده می باشد.
●شرایط پس از وقوع بحران
• اوضاع پس از حوادث غیر مترقبه واقعاً پیچیده است، پس از حادثه جامعه با انبوهی از مشکلات روبرو است و نیاز به اتخاذ تصمیمات فوری دارد و چنانچه تصمیمات صحیح نباشد نه تنها موجب التیام دردهای مردم نشده بلکه عوارض و مشکلات اجتماعی در پی خواهد داشت عمده ترین شرایط پس از حوادث غیر مترقبه عبارتند از:
• فشار های اجتماعی و سیاسی
• پیچیدگی اوضاع
• کمبود اطلاعات و عدم اطمینان از صحت داده ها
• بلاتکلیفی در اختیار سازمان های درگیر
• شتاب در تصمیم گیری و اجرای اقدامات لازم جهت بازگشت به وضعیت عادی
‌●تعریف واکنش بحران:
• واکنش یا عکس العمل بحران عبارتست از مجموعه عملیاتی که به وسیله ی سازمان های دولتی، خصوصی و مردمی در مقابله با بحران جهت تقلیل خسارت و ضایعات، عادی سازی شرایط و باز گرداندن به حالت قبل از بحران انجام می گیرد و این عملیات ممکن است با هشدار عامل تهدید کننده و یا بدون هشدار آغاز گردد.
• اجرای عملیات در شرایط بحران همواره با ریسک زیاد می باشد وافراد درگیر با شرایط بحرانی در معرض انواع خطرها قرار دارند. لذا دقت، اعتمادبه نفس با آرامش، تحمل سختی ها و شهامت لازمه ی عضویت در تیم های عملیاتی کمیته ی بحران می باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب