مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مخازن توزيع آب (Distribution tank)

در سيستم های آبرسانی برای اجتماعات مختلف با استفاده از مخازن توزيع برای مقاصدی چون ذخيره سازی آب، متعادل سازی جريان يكنواخت تغذيه(ورودی) و جريان نايكنواخت مصرف(خروجی) و نيز تامين و متعادل سازی فشار، طراحی و احداث میشود.

مخازن از نظر موقعيت نسبت به سطح زمين به دو دسته تقسيم بندی می شوند:

الف) مخازن زمينی: كه بر روی زمين به صورت مدفون و غير مدفون ساخته می شود.

ب) مخازن هوايی: روی پايه ها نصب می شود.

مخازن توزيع از نظر موقعيت نسبت به سطح منطقه مصرف كنندگان به طور كلی به دو دسته تقسيم بندی می شوند:

انواع مخزن

 الف ) مخزن سطحی (Surface   reservior): در اين نوع مخزن اختلاف ارتفاع چندانی با سطح منطقه مصرف كنندكان وجود ندارد و معمولا ً در سطح زمين احداث م‍ی شود.

ب) مخزن مرتفع : (Elevated reservoir) اين نوع مخزن بالاتر از سطح منطقه مصرف كنندگان قرار می گيرد. در مخازن مرتفع، اختلاف ارتفاع لازم بين مخزن و سطح منطقه مصرف كنندگان توسط پايه های بتنی يا فلزی (به صورت مخزن پايه دار يا هوايي) و يا تپه ماهورهای داخل و اطراف شهر (به صورت مخزن زمينی) تامين می شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب جاری یا آبی که از چشمه‌ها خارج می‌شود، نباید از روی یک ناحیه ناپایدار حرکت کند. وجود آب در سطح دامنه ، علاوه بر نقش فرسایشی ، به راحتی می‌تواند به داخل دامنه نفوذ کرده و به سرعت بر ناپایداری آن بیافزاید. دور نمودن آب از سطح دامنه و جلوگیری از نفوذ آن ، مخصوصا در مورد دامنه‌هایی که بطور بالقوه ناپایدارند، از مهمترین روشهای مهندسی دستیابی به پایداری است.

انواع روکشهای زهکشی آبهای سطحی

شبکه زهکشی بسطی
برای آنکه آب به داخل دامنه نفوذ نکند باید ترتیبی داد تا هرچه زودتر سطح دامنه را ترک گوید. احداث آبروهای مناسب در سطح دامنه ، یا در روی پلکانها ، یکی از مهمترین تمهیدات در این مورد است. این آبروها باید ضمن دارا بودن گنجایش و شیب کافی ، بسترشان نیز غیر قابل نفوذ باشد. برای جلوگیری از تخریب و پر شدن این جویها در طول زمان ، می‌توان آنها را با قطعات سنگ پر نمود.

این روش در مورد دامنه‌های خاکی یا دامنه‌های متشکل از سنگهای تجزیه شده ، مفید واقع می‌شود و می‌تواند علاوه بر پیشگیری ، در مراحل اولیه حرکت دامنه نیز نقش ترمیمی داشته باشد. نقش مهم دیگر شبکه زهکشی سطحی جلوگیری از فرسایش سطح دامنه توسط آبهای جاری است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تقسيم بندي هاي مختلفي براي آبياري قطره اي وجود دارد . يكي از اين تقسيم بنديها بر اساس نوع گسيلنده يا قطره چكان استوار است.بر اين اساس چهار نوع آبياري به شرح زير وجود دارد:

آبياري قطره اي دريپ

در اين روش آب توسط قطره چكانهايي كه در كنار درخت قرار دارند به سطح خاك منتقل ميشود. قطره چكانها معمولا روي لوله فرعي ويا داخل لوله فرعي با فاصله مشخص قرارمي گيرد. دبي اين گونه قطره چكانها معمولا 2 تا 12 ليتر در ساعت متغيير است.
در اين سيستم تجهيزات هيدروليكي مركب از دستگاههاي كنترل مركزي ، لوله اصلي ، لوله نيمه اصلي ، لوله هاي فرعي و خروجي ها كه آب را بصورت قطره يا جريان پيوسته اي با دبي كم وارد سطح خاك مي كند.

آبياري زير زميني با لوله هاي تراوا

در اين روش آب توسط لوله هايي كه خاصيت تراوش دارند دركنار ريشه قرار ميگيرند و توسط نيروي ماتريك خاك آب از لوله بسمت خاك كشيده ميشود.اين روش با كنترل سطح ايستابي انجام ميشود متفاوت است.

آبياري بابلر:در اين روش آب توسط بابلر به صورت جريان آرام وپيوسته خارج مي شود.اين روش براي آبياري درختاني كه فاصله آنها زياد است مناسب مي باشد.

همچنين براي آبهاي با املاح رياد كه خطرگرفتگي قطره چكان وجود دارد در صورت عدم وجود خطر شوري خاك يا كاهش محصول ،استفاده از اين روش توصيه مي شود.
بمنظورآبياري درختاني مثل نخل ومركبات در شرايطي كه آب داراي غلظت املاح باشد، بجاي قطره چكان ميتوان از سيستم بابلر يا پاشنده هاي كم فشار استفاده نمود.دراين روش علاوه بر اينكه در ميزان مصرف آب صرفه جوئي ميشود.مسئله گرفتگي قطره چكانها نيز ديگر وجود ندارد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

دستورالعمل نحوه نگهداري وبهره برداري از سيستم های آبیاری قطره ای

1ـ آبياري طبق برنامه تنظيمي
يك سيستم آبياري قطره اي هرچند كه بر اساس اصول صحيح طراحي واجرا شده باشد ، در صورتيكه هنگام بهره برداري از اين سيستم ، برنامه تنظيم شده رعايت نگردد، بازدهي مطلوبي نخواهد داشت . آبياري سيستم بايستي بر اساس يك برنامه منظم صورت گيرد. بدين منظور معمولا شير فلكه هر قطعه آبياري در روي نقشه
طرح شماره گذاري شده و شماره شير فلكه طبق شيفت بندي بايستي با هم باز شوند و ساعت آبياري در مواقع مختلف در روي جدولي درج مي گردد. بايستي طبق اين جدول تنظيمي شير فلكه ها را باز وبسته نمود .

2ـ كنترل تميزي فيلترها وتشريح كامل روش شستشوي انواع فيلترها در زمان مناسب
2ـ1ـ سيكلون :
در زير هر سيكلون محفظه اي تعبيه گرديده است كه محل تجمع ذرات معلق در آبي كه بوسيله سيكلون از آب جدا شده اند مي باشد . براي تميز كردن سيكلون در هر نوبت آبياري دريچه سيكلون را باز نموده ومحفظه مذكور را تخليه نمود. در صورتيكه اين محفظه پر شود ، سيكلون قادر به جدا سازي ذرات از آب نخواهد بود. اين امر فيلترهاي شن و توري را نيز كثيف خواهد نمود ضمن اينكه چرخش ذرات شن در داخل سيكلون باعث سائيدگي ديواره داخلي سيكلون نيز خواهد شد زمان تميز كردن فيلتر سيكلون به كدورت آب آبياري بستگي دارد هر قدر ناخالصي هاي جامد آب بيشتر باشد فيلترها بايستي زود به زود تميز شوند وهر قدر اين ناخالصي ها كمتر باشد فاصله زماني بين تميزكردن فيلتر ها افزايش مي يابد . معمولا زمان بين دو شستشوي متوالي فيلتر در حين آبياري از طريق تجارت كسب شده در طول زمان استفاذه از سيستم تعيين مي گردد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

بررسی انواع شیرفلکه ها در سیستمهای آبیاری انواع مختلفی از شیر فلکه ها وجود دارند . شما به دو نوع مختلف از این شیر ها برای سیستم آبیاری خود نیازمند هستید. شیر قطع جریان اضطراری: این شیر باید در نزدیک ترین نقطه ممکن به منبع آب مستقر گردد . در ساختمانی که می خواهید بر روی لوله های اصلی یا شیر فلکه های آن کار کنید ، بدون این شیرها می بایست از یک قطع کننده جریان دیگری استفادهکنید. اغلب شیر های استفاده شد ه متداول برای این هدف شیر فلکه کشویی می باشد. چون ارزان هستند. متاسفانه شیرهای ارزان قیمتی که استفاده می کنیم به خوبی آب بند نمی شوند. و پس از یک دوره کوتاه مدت نشت می کنند. اگر در جایی شیر کشویی استفاده کردید، من توصیه می کنم که شیر کره ای( توپی )شیر دیسکی یا شیر پروانه ای هم استفاده کنید. ممکن است

 کمی هزینه بالا برود ولی برای اطمینان بیشتر و عمر طولانی تر سیستم نیاز می باشد .بنابراین اگر

 هزینه مضاعفی برای یک شیر توپی (کره ای) صرف کنیدبه نظر می رسد که معامله خوبی کرده

باشید.اگر شما از یک شیرکشویی استفاده می کنید برای اطمینان بیشتر از نوع گوه ای(دروازه

 ای) استفاده کنید. و از جنس خوب و با کیفیت باشد.( که قیمت آن بیشتر از شیر توپی خواهد

 بود اما این شیر بهتر کار خواهد کرد) چیزی بدتر از این وجود ندارد که شما در سیستمی کار

 کنید که نمی توانید به طور کامل جلوی آب را قطع نمایید.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تاریخچه حفاری چاه ها به 200 سال قبل از میلاد بر می گردد که چینی ها در آن زمان برای استفاده از آبهای زیرزمینی مجبور به حفر چاه می شدند. روشی که آنها به کار می بردند استفاده از یک قطعه سنگین و نوک تیز بود که با بالا و پایین  بردن آن بوسیله طناب، سنگ ته چاه خرد شده و چاه حفر می شد. بعدها با پیشرفت علم و صنعت و کشف نفت به عنوان یک ماده سوختی ارزشمند نیاز به حفر چاه در اعماق زمین جهت دسترسی به مخازن نفتی احساس می شد.

در این زمینه با مکانیزه کردن روش قبلی و به کار بردن ماشین بخار  و وسایل پیشرفته تر، روش حفاری کابلی یا ضربه ای (Cable Tool Drilling) ارائه شد. در این روش از یک مته حفاری که یک میله فولادی سنگین به طول 4 تا 8 فوت با لبه های نوک تیز(بسته به سختی سازند) می باشد، استفاده می شود که نیروی مکانیکی جهت بالا و پایین بردن مته حفاری توسط ماشین بخار تولید و نهایتا بوسیله یک کابل فولادی به مته منتقل می شود. در اثر برخورد مته با سنگ ته چاه، قسمتی از آن خرد شده و چاه حفر می شود، سپس مته بالا آورده شده و خرده های حفاری توسط وسیله ای به نام دولک(Bailer) به سطح زمین آورده می شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقدار اكسيژن محلول در آب تأثير مهمي بر جانوران و گياهان موجود در آن دارد بنابراين مواد زائدي كه به طور مستقيم يا غير مستقيم بر غلظت اكسيژن تأثير گذارند اهميت زيادي دارند بيشترين حجم مواد زائدي كه در جويبارها، رودخانه‌ها، مصبها و دريا تخليه مي‌شوند فاضلاب است كه ماهيت آن در اصل آلي بوده و تحت تأثير تجزيه باكتريها قرار مي‌گيرد تجزيه باكتريايي منجر به اكسيد شدن مولكولهاي آلي و تبديل آنها به تركيبات معدني پايدار مي‌گردد. در نتيجه فعاليت باكتريها غلظت اكسيژن محلول در آب كاهش مي‌يابد كه تا حدي با جذب اكسيژن از اتمسفر جبران مي‌شود با وجود اين اكسيژن در آب به كندي انتشار يافته و وقفه‌اي بين مصرف اكسيژن و توليد مجدد آن حاصل مي‌شود.

اگر غلظت اكسيژن كمتر از  باشد ميزان اكسيداسيون هوازي كاهش مي‌يابد باكتريهاي بي‌هوازي مي‌توانند بدون استفاده از اكسيژن مولكولهاي آلي را اكسيد كنند اما محصولات نهايي شامل تركيباتي چون H₂S(هيدروژن سولفيد)، NH₄(آمونياك) و CH₄(متان) مي‌باشد كه براي بسياري از موجودات سم محسوب مي‌گردد و اين فرآيند خيلي كند‌تر از تجزيه هوازي است بنابراين احتمال تجمع مواد زائد وجود دارد. بعضي از مواد زائد معدني بدون دخالت باكتريها، در آب اكسيد مي‌شوند كه اينها هم اكسيژن آب را مصرف مي‌كنند. آب زماني به عنوان آلوده شده طبقه‌بندي مي‌گردد كه غلظت DO به زير سطح مورد نياز براي بقاء زيست طبيعي در آن در بيايد علت اول براي كم شدن اكسيژن آب موادي هستند كه به طور كلي زباله‌هاي متقاضي اكسيژن (اكسيژن‌خواه) ناميده مي‌شوند، موادي كه به راحتي به وسيله فعاليت باكتريها در حضور اكسيژن شكسته و پوسيده مي‌گردند بنابراين حضور چنين مواردي در آب به سرعت منجر به تخليه اكسيژن محلول در آب مي‌گردد گرچه بعضي از مواد غير آلي در اين دسته پيدا شده‌اند اما بيشترين زباله‌هاي نيازمند به اكسيژن را تركيبات آلي تشكيل مي‌دهند به خصوص آلوده كننده‌هاي اين طبقه از چنين منابعي مانند: فاضلاب محصولات خانگي و حيواني، زباله‌هاي صنعتي و فرآيند غذاسازي گياهان، گوشتخوار، تشكيل مي‌شوند. (عباس اسماعيلي ساري-1381).

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

منابع آب به طور کلی به دو دسته زیر زمین و سطحی تقسیم بندی می‌شود. آبهای زیر زمینی معمولاً با حفر چاه یا احداث قنات مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهم‌ترین منبع تأمین کننده آب های زیر زمین ریزش‌های جوی است. میانگین ریزش‌های جوی در ایران سالانه از 250 میلی‌متر بیش تر نمی‌شود و این مقدار تقریباً یک سوم متوسط بارندگی کره زمین (830 میلی متر) است، هم چنین مجموع بارندگی فلات ایران سالانه 413 میلیارد متر مکعب آب برای مصارف کشاورزی، صنعتی، خدماتی و شرب باقی می‌ماند که از این مقدار نیز حدود 90 میلیارد متر مکعب در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرد (صدوق، 1380، ص12).

از سوی دیگر رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و دریاها منابع آب‌های سطحی را تشکیل می‌دهند. کثرت و تعدد این منابع آبی با توجه به موقعیت قرار گیری ایران در اقلیم خشک بسیار قابل توجه است.
قنات‌ها
در اقلیم گرم و خشک ایران عمده‌ترین منبع آب، آب‌های زیر زمینی است که میزان برداشت سالانه آن حدود 50 میلیارد متر مکعب یعنی دو برابر میزان آب‌‌های جاری مهار شده توسط سدهای مخزنی است. قنات وابسته به منابع آب‌های زیر زمینی است. حاشیه کویرهای ایران مهم‌ترین و بزرگترین کانون‌های استقرار قنات است که به عنوان اصلی‌ترین منبع تأمین آب شناخته شده و در این مراکز فن و تکنیک قنات به تکامل رسیده است. برابر اعلام یونسکو   قنات‌های موجود دنیا در ایران قرار دارد. برابر گزارش های موجود در پایان دهه 1330 تعداد 37500 رشته قنات و در سال 1377 تعداد32164 رشته قنات در ایران فعال بوده که حدود 77 درصد آنها در مناطق مرکزی و شرق ایران ایجاد شده و 23 درصد در سایر نقاط کشور استقرار دارند (صدوق، 1380، ص12).

مرجع تخصصی آب و فاضلاب